12 milyar dolar cirosu var! Dev marka nasıl doğdu: Uzaya niyet, eve kısmet

Gökhan Turhan’ın İktisat gazeyesindeki yazısından alıntı

Bilimlerin atası olarak kabul edeceğimiz astrolojinin matematiğe, ideolojiye hatta şiire bile yansıması bilinmeyene olan hayranlığımızdan geliyor. Ömer Hayyam’ın düzgün bir matematikçi ve şair olmasının yanı sıra astronomiye olan sınırsız sevgisi bu tarihî yakınlaşmayı ortaya koyuyor. Birinci matematikçilerin yahut filozofların astronomi ile bağının olması bir tesadüf değil hani.

Takvimleri hazırlayan, günümüzün ve geleceğimizin haritasını bizlere veren gökyüzüne son birkaç asırdır teknolojik olarak yaklaşıyoruz. Merceğin bulunmasıyla başlayan bu teknoloji teleskop ve nihayetinde uzay yarışıyla sürat kazandı. Jules Verne’den yaklaşık 100 yıl sonra birinci defa uzaya çıkan insanoğlu, yalnızca karanlığın içindeki aydınlığı keşfetmedi. Yeni teknolojileri de hayatımıza kazandırdı.

Uzay yarışı icatları doğurdu

SSCB ve ABD ortasındaki uzay yarışı 1960’lı yılların başında siyasi bir güç istikrarı oluşturmaya başlasa da NASA yani Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’nin yenilikler peşinde koşması günlük hayatımızı da etkiledi. Nasıl mı? Örneğin birinci dizüstü bilgisayar NASA tarafından uzay araştırmaları sayesinde hayatımıza girdi.

NASA tarafından geliştirilen SPOC (Shuttle Portable On-Board Computer), birinci taşınabilir bilgisayar olan Grid Compass’tan uyarlanmıştı. Günümüzde kaybolan uzuvlarımız için kullanılan protezlerin NASA’nın uzay vazifelerinde kullanılmak üzere insansız yahut beşerli araçlarında yaptığı robotik geliştirmeler engellilerin kullandığı protezlerin daha fonksiyonel olmasını sağladı. Su arıtma sistemi, konut izolasyonu, LED lambalar, hafızalı köpükler, bilgisayar mouse’u, hidrolik kurtarma makası, çizilmeye güçlü mercekler, kablosuz kulaklıklar, cep telefonu kameraları, duman dedektörü, 3. otomatik sinema geliştirme kameraları… Hatta bebek maması.

Uzun ve görece daha savunmasız bu seyahatlerin daha konforlu geçmesi ismine yapılan bu icatlar aslında uzayda araştırma yapan astronotların değil, yeryüzündeki insanların hayatını daha kolaylaştırıcı hale getirdi. Benim için bunlar ortasında en dikkat çekenlerinden biri de şarjlı matkaplar aslında. Çünkü NASA’nın ABD’li bir şirketle birlikte geliştirdiği bu icat, kablosuz ortamlarda kullandığımız birçok aletin de gücünü veren şarjın hayatımızdaki kapatılamaz yerini anlatıyor.

Savaşta mermi ve fünye üretti

1910 yılında ABD, Maryland’da küçük bir dükkanda makina üretimi yapmaya başlayan iki teşebbüsçü Duncan Black ve Alonzo Decker’ın maksadı yalnızca süt şişesi kapağı üretmekti. “Black & Decker Manufacturing Company” ismindeki bu firma, 1912 yılında kartal kanatlarını andıran bir logo ile vidalama makinelerinde ve bits uçlarda üretimi portföylerine katıyor. İki teşebbüsçü, Birinci Dünya Savaşı’nın tam ortasında yani 1916’da taşınabilir elektrikli matkap için birinci patentini tabanca tip tutamakları ve tetiğiyle birlikte dosyalıyor.

1921’de reklam kampanyalarına başlayan şirket, 1928’de İngiltere ve Avustralya ile okyanus ötesideki çalışmalarını lokal ofislerle taçlandırmış. İkinci Dünya Savaşı sırasında ABD sanayisindeki dönüşüme ayak uyduran şirket, fünye, mermi ve öbür savaş materyallerini de üreterek Müttefik Güçleri’ni destekledi.

İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri’nin savaş uçaklarında kullanılan Chobert ilişki elemanı, şirketin havacılık ile ilgili birinci çalışmasıydı aslında. Savaşın çabucak sonrasında ise günümüzde tabanca biçiminde görünen dünyanın birinci taşınabilir elektrikli matkabını piyasaya sunuyor. Bu aslında endüstride çığır açan bir periyottu. Çünkü “kendin yap” isminde bu ihtilal işte bu icat ile başlıyor. Black & Decker için asıl markalaşma süreci Uzay Çağı ile başladı. 1960’larda Black & Decker, Gemini ve Apollo programlarında uzay araçları geliştirmek için NASA ile birlikte çalıştı.

Evvel matkap sonra süpürge

1971’de NASA’nın Apollo 15 projesi kapsamına, Black&Decker üretimi güç ünitesine sahip Apollo Ay Yüzey Matkabı; Ay yüzeyinden kaya örneklerinin başarılı bir halde çıkarılması için kullanıldı. Bu matkap daha sonra Apollo 16 ve 17 projelerinde de kullanıldı.

Günümüz şarjlı ekipmanların hayatımızdaki kıymeti de işte bu süreçte karşımıza çıktı. 1979 yılında mesken temizlikleri için vazgeçilmez olan süpürgeler hem elektrikli hem şarjlı el süpürgeleri üretmek için bu fikirden yararlandı.

Bilim Ve ticaretin buluştuğu bu şirket bugün 12 milyar dolar cirosu, 30 bine yakın çalışanı olan bir dev yarattı.

İcatlar birçok vakit gereksinimlerimizle hayat buluyor.

CERN, NASA üzere kurumlar onlarca yeni icatla, buluşla övünüyor.

İşte bu nedenle Türkiye’deki sanayi gücü ile eğitim-bilim kurumlarının birlikte daha fazla çalışması gerekmiyor mu?