120 yıl önce Rusya’daki meşhur Potemkin zırhlısı isyanı, İstanbul’da bombalı gemiyle suikast endişesine yol açmıştı

Burak ARTUNER

Rusya ve ABD ortasında artan tansiyonda Trump’ın Karadeniz’e Boğazlar’dan nükleer denizaltı geçirme isteği olduğu söylentileri tartışılırken, 120 yıl evvel İstanbul’da yaşanan ‘Bombalı Gemi’ kaygısını hatırladım.

Bundan tam 120 yıl evvel II. Abdülhamid teknesiyle denizde seyrederken, dinamit yüklü bir gemiyle suikast düzenleneceği ihbarı ortalığı ayağa kaldırmıştı. Hafiyelere nazaran, suikasta Potemkin Zırhlısı’ndan firar eden askerler de katılacaktı! Yabancı sefaretler durumdan haberdar edildi. Abdülhamid’in teknesi tedbir olarak 59 tekneyle çembere alındı

YA BOĞAZ’I GEÇERSE

1905’e gelindiğinde II. Abdülhamid İstanbul’da rahat değildi. Saltanatının 29. yılındaydı. İç ve dış muhaliflerinin üzerindeki baskısı gitgide artırıyordu. 1905’in Temmuz’unda Ermeni Komitacılar’ın Yıldız Sarayı’ndaki bombalı suikastından kılpayı kurtulmuştu.

BOZUK ET İSYANI

1904’te Japonya’yla savaşa giren ve kaybeden Rusya da içten içe kaynıyordu. 14 Haziran’da Rusya’nın Karadeniz’deki gemisi Potemkin’de askerler, kendilerine bozuk et yedirdikleri gerekçesiyle subaylara isyan edip, zırhlının komutasını ele geçirdiler.

Bu gelişme İkinci Abdülhamid’i tamamen rahatsız etti. Asi Moskof zırhlısının Karadeniz Boğazı’nı geçip Boğaz’a girmesinden ve Haliç’te çürüyen Donanma-ı Hümayun’u da isyana sürüklemesinden korkuyordu! Yıldız Sarayı, çabucak Petersburg sefaretiyle irtibata geçti. Durum gün be gün takip ediliyordu. Boğaz kumandanları da uyarılıyordu. Saraydan Serkatib-i Hazreti Şehriyari Tahsin ismiyle Boğaz Muhafız Vekili İsmail Hakkı Paşa’ya 5 Temmuz’da şöyle bir şifre gönderiliyordu: “22 Haziran 321 (5 Temmuz 1905)-Potemkin nam Rusya Zırhlısı’nın cesim topları hamil olduğu malup olup şayed bu geminin Boğaz’a cebren(Zorla) geçmek isterse bunun mahv ve gark edilmesi için mevcut olunan vesait-i müdafaanın kafi olup olmadığının bildirilmesi…”

ROMANYA’YA SIĞINDI

İstanbul’da panik yaratan Potemkin 16 Haziran’da Odessa’ya demirlemişti. Çarın büyük bir kuvvetle geldiğini öğrenen zırhlı, Odessa’dan ayrılarak Romanya’ya sığındı. Mürettabatın birçok bu ülkeye sığındı. Bir kısmı da firar etti. Bir müddet sonra 21 Temmuz’da II. Abdülhamid’e bomba yüklü bir otomobille suikast düzenlendi. Lakin Abdülhamid, onlarca kişinin öldüğü ataktan yara almadan kurtuldu. Ortam bu türlü karışıktı.

DENİZDE AKIN İHBARI

Ramazan ayının 15’inde (12 Kasım 1905) padişahın Topkapı Sarayı’na Hırka-i Şerif ziyaretine gitmesi gerekiyordu. Bu günlerde Abdülhamid’e suikast yapılacağına dair bir ihbar ortalığı ayağa kaldırdı. Bildirildiğine nazaran, o sırada limanda iki gemi bulunacağı, bunlardan dinamitle dolu olanı, Abdülhamid’in saltanat kayığı geçerken infilak ettirilecek ve öteki gemiden ayrıyeten ateş açılıp ve bombalar savrulacaktı. Saray, bu suikast hazırlığını büyük devletlerin sefaretlerini haberdar etti. Suikastın önlenmesi için milletlerarası işbirliği önerdi. Yalnız istihbarat, bu gemilerin ne bandıralı olacağını bilmiyordu. Abdülhamid’in hafiyelerine nazaran, suikast planının içinde Potemkin’den firar eden bahriyelilerin de olacaktı. 10 Kasım’da sefaretlere yapılan müracaatta, pazar günü Boğaz’da ve limanda hiç bir yabancı gemi bulundurulmaması istendi. Fransız sefareti 18 Kasım’da hususla ilgili Paris’i kapsamlı bir halde bilgilendirdi. Olaydan ‘hayali suikast’ diye bahsetti ve şu ayrıntıyı yazdı: “Pazar günü liman ve Boğaz bomboştu. Abdülhamid’i Topkapı Sarayı’na hakikat götüren teknenin etrafında ise polisle dolu 59 motor bulunuyordu.” İşte, Dünya sinema klasikleri ortasında yer alan 1925 yılı imali Sergei M: Eisenstein ile Grigori Aleksandrov’un yönettiği sinemaya de husus olan “Potemkin Zırhlısı” Osmanlı Devleti’nde aylarca süren bu türlü bir tasaya neden olmuştu.

patronlardunyasi.com