Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır açıkladı: Antarktika’da Yakın Uzay Gözlem İstasyonu kuruldu

Cumhurbaşkanlığı himayelerinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uhdesinde ve TÜBİTAK MAM Kutup Araştırmaları Enstitüsü uyumunda düzenlenen 9. Ulusal Antarktika Bilim Seferi devam ediyor.

Sefer kapsamında, Türkiye’nin araştırma kampının bulunduğu Horseshoe Adası’nda çok düşük frekans yakın uzay müşahedeleri için istasyon kuruldu.

“Ulusal Kutup Bilim Stratejisi” kapsamında ulusal ve memleketler arası boyutta ehemmiyet arz eden ve “Uzaya Bakış” teması açısından da değerli olan uzay müşahedesi istasyonuyla gelecekte Türkiye’nin Beyaz Kıta’da bulunan bilimsel araştırma kampında yapılacak çalışmaların geliştirilmesine katkı sağlanması hedefleniyor.

Milli Uzay Programı kapsamındaki gayeler doğrultusunda kutup bölgelerinde yapılan proje çalışmaları ve araştırmalar, Türkiye’nin bu mevzulardaki yeteneklerini geliştirmesinin bir tekniği olarak görülüyor. Birebir vakitte Antarktika, bilim insanları tarafından uzay alanındaki projeleri için çalışma ve laboratuvar alanı olarak nitelendiriliyor.

“ANTARTİKA’DAKİ VARLIĞIMIZI GÜÇLENDİRMEYE DEVAM EDECEĞİZ”

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Kacır, konuya ilişkin toplumsal medya platformu X’te yaptığı açıklamada, Ulusal Kutup Bilim Stratejisi’nin öncelikli alanlarından biri olan “Uzaya Bakış” perspektifiyle kurulan Yakın Uzay Müşahedesi İstasyonu ile Türkiye’nin Beyaz Kıta’da yürüteceği bilimsel çalışmalara ivme kazandırdıklarını belirterek, şunları kaydetti:

“Uzay alanındaki projeler için düzgün bir çalışma ve laboratuvar alanı olan Antarktika’daki varlığımızı güçlendirmeye, Ulusal Uzay Programı gayeleri doğrultusunda uzay bilimi alanındaki kabiliyetlerimizi geliştirmeye devam edeceğiz.”

“SON VAKİTLERDE YAKIN UZAY ÇALIŞMALARI SÜRAT KAZANDI”

İstasyon kurulduktan sonra alınan bilgiler doğrultusunda birinci şimşek, Meksika Körfezi, Mexico City’nin doğusundan, 68 güney enleminde bulunan Horseshoe Adası’nda kayıt altına alındı.

Antarktika’da uzun yıllar bilimsel çalışmalar yürüten, 1994’te de Antarktika İsimleri İstişare Komitesince “üst atmosferik olayların incelenmesinde memleketler arası katkı sağlaması” sebebiyle Kempe Dağı’nın 1,15 mil batısında, 2 bin 451 metreye yükselen bir doruğa “İnan Tepesi” olarak soyadı verilen bilim insanı Prof. Dr. Umran Savaş İnan, Horseshoe Adası’nda kurulan istasyon hakkında, değerlendirmelerde bulundu.

İnan, yakın ve uzak uzayın olduğunu, uzak uzayın astrofizik ve diğer gezegenleri söz ettiğini belirterek, “Başka galaksiler, oralardaki öteki yıldızlar ve içinde insan olup yahut olmayacağını daima merak ettiğimiz öteki gezegenler… Halbuki yakın uzay dediğimiz vakit dünyanın etrafındaki uzay yani bir yerde atmosferin uzantısı üzere bir şey oluyor. Yani, bu bölgede şimdilerde inanılmaz kıymet kazanmaya başladı.” dedi.

Bölgede çalışmaya başladığı vakit yakın uzay çalışmalarının biraz daha merak güdülen çalışmalar olduğunu ve uygulama açısından şimdi vakti gelmemiş bir pozisyonda bulunduğunu söz eden İnan, “Radyasyon jenerasyonları alışılmış yakın uzayda var. Radyasyon jenerasyonları da uzaya atılan ve elektronik haberleşme ve gözleme misyonlarını yapan uyduların ömür ömürlerini belirleyen bir şey. Radyasyondan ötürü elektronik aygıtlar, teçhizatlar çalışmamaya başlıyor aşikâr bir mühlet sonra ve onları yenilemek gerekiyor.” şeklinde konuştu.

İnan, son vakitlerde yakın uzay çalışmalarının ehemmiyet kazandığını vurgulayarak, şunları kaydetti:

“Elon Musk 4 bin tane uydu attı. Starlink, bunu 6-7 bine çıkaracağını söylüyor. Uyduların büyüklüğü giderek büyüyor. Münasebetiyle bu yakın uzay elektronik ve teknolojik ömrümüzün kıymetli bir kesimi olan bir yer. Buranın fizikî olaylarının anlaşılması da giderek daha çok değere kazanmaya başladı. Burada elektronlar, protonlar ve elektromanyetik dalgalar var. Bunların artmaları, azalmaları, bunların sallanmalarıyla uyduların teknolojik olarak nerede oldukları devamlı değişiyor. Hasebiyle bizim çalışmalarımız da buradaki elektromanyetik dalgalarla ve buraya şimşek çakmalarından oluşan elektromanyetik dalgaların bu bölgelere yayılımı ile oradaki elektronların ve protonların etkileşimlerini inceliyor.”

“DÜNYADA HER BİR SANİYEDE 50 İLA 60 ŞİMŞEK ÇAKIYOR”

Prof. Dr. İnan, Antarktika’daki Horseshoe Adası’nın olduğu bölgenin daha evvel yıllarca çalışmalar yaptığı Palmer İstasyonu’na 370 kilometre aralıkta olduğunu aktararak, “370 kilometre aralık olunca gözlenen şeylerin hem vakitte değişimi hem de uzamsal değişimini yakalamış olacağız. Bunu birinci kez yapacağız.” diye konuştu.

Antarktika’daki Palmer İstasyonu’nda çok hoş bilgilerin toplandığını, incelendiğini ve yüzlerce bilimsel yayının yapıldığını anımsatan İnan, şöyle devam etti:

“Şimdi Horseshoe Adası’nda yapılan müşahedelerle Palmer’da yapılacak ve yapılmakta olan müşahedeleri karşılaştırınca, bu sefer hem vakitte değişimini hem de ne kadar büyük bir yeri kapsadığını ölçümleyebileceğiz. Horseshoe Adası’nda yapılan müşahedelerle uzamsal değişimini ölçümleyebileceğiz, çok heyecan verici, en ön planda bir çalışma olacak diye bekliyoruz.”

İnan, dünyanın etrafındaki radyasyon nesillerindeki elektron yoğunluğunun olduğunu tabir ederek, “Çok yüksek güçlü elektronlar var ve bunlar işte uydudaki elektronik teçhizatın içinden geçiyorlar. Transistörler var mesela elektronik teçhizatta. Bunların yükseltme kat sayıları oluyor. Radyasyona maruz kaldıkları vakit bu yükseltme kat sayısı vakitle azalıyor ve azalınca çalışmamaya başlıyor. Yani bir haberleşme uydusu attığın vakit diyelim ki 3-4 sene sonra tekrar atmak mecburiyetinde kalıyorsun.” değerlendirmesini yaptı.

Dünyada rastgele bir saniyede 50 ila 60 şimşek çaktığı bilgisini veren İnan, şunları kaydetti:

“Herhangi bir saniyede, art geriye çakıyor ve rastgele bir an da 2 bin tane şimşekli fırtına var şu anda dünyada. Münasebetiyle çok dehşetli bir kaynak bu. Şimşek güzel çalışıyor temelinde zira radyasyon yoğunluğunu azaltıyor ve elektronlarla etkileştirmeyi yaptığı vakit elektronları iyonosfere çökeltiyor. İyonosfere çökeldiği vakit o sistemden çıkıyorlar radyasyon nesillerindeki uyduları etkileyemez hale geliyorlar. Bu istikrarla duruyor zati radyasyon jenerasyonları. Lakin ani artmalar ve güneşten ötürü ani yükselmeler falan olduğu vakit da bunları bilmemiz, anlamamız lazım. Hayat, ömür müddetlerini bilmemiz lazım elektronların. ‘Ne kadar büyük bir kayıp süratiyle şimşek bunları indirebiliyor bu uzaydan?’ diye soruları biz bilimsel olarak adresliyoruz. Horseshoe’daki ölçümlerimiz de onu adresliyor esasen.”

“UYDULARIN ÖMRÜNÜ UZATMAK HEM MALİYET HEM DE KULLANIM AÇISINDAN DAHA DEĞERLİ OLACAK”

Koç Üniversitesi’nde yüksek lisans öğrencisi olan sefer iştirakçisi Emre Taşkıran da Horseshoe Adası’na araştırma kapsamında VLF antenleri kurduklarını, araştırmaların şimşek kökenli olan ve yakın uzayda yayılan elektromanyetik dalgaları gözlemlemek üzerine olduğunu söyledi.

Taşkıran, Prof. Dr. İnan’ın 30 yılı aşkın tecrübesiyle dünyanın farklı noktalarına bu ve benzeri antenleri kurduğunu anımsatarak, “Biz de bir örneğini Horseshoe Adası’nda, yaklaşık 60 metre rakımda, 4,5 metre uzunluğunda kurduk. Antenimizde elde ettiğimiz erken datalara bakacak olursak, gürültü olarak tahminen de kurduğumuz en gürültüsüz ortam olarak nitelendirebilirim. Aslında saniyede dünyamızda 60’a yakın şimşek çakıyor ve biz bu şimşeklerin birçoğunu gözlemleyebiliyoruz.” diye konuştu.

Radyasyon nesillerinin dünyanın atmosferinde yer alan ve yüksek güçlü parçacıkların çok süratli hareket ettiği jenerasyonlar olarak nitelendirildiğini aktaran Taşkıran, şöyle devam etti:

“Bu nesiller çoklukla uzayda bulunan uydularımızı tahrip etmekte ve uydularımızın ömürlerini azaltmakta. Uyduların ömürlerini uzatabilirsek, dünyamız uydulara daha bağlı olduğu için uyduların ömürlerini uzatmak hem maliyet hem de kullanım açısından bizim için daha ucuz, uygun olacak. Bu sebepten ötürü araştırmalarımız kıymet arz etmektedir.”