Faiz indirimine rağmen bankaların kredi hacmi reel olarak küçülüyor

Ban­kacılık Düzenleme ve Denetle­me Kurumu (BDDK) verileri­ne nazaran, ocak-şubat dönemin­de bankacılık dalı toplam kredi hacmi cari olarak yüzde 6 artışla 16 trilyon 857,6 mil­yar liraya yükseldi. Tüketici fi­yatları (TÜFE) bazında yüz­de 7,42 olan iki aylık enflas­yonla indirgendiğinde kredi hacminde gerçek (gerçek) deği­şimin eksi (-) yüzde 1,3 oldu­ğu belirlendi. Öbür deyişle enflasyonun köpüğü alındı­ğında kredi hacmi gerçek olarak bu oranda daraldı.

EN FAZLA DARALMA TÜKETİCİDE

Ocak-şubat devrinde en fazla gerçek daralma tüke­tici kredilerinde yaşandı. 2024’ün son iş günü olan 27 Aralık’ta 2 trilyon 117,2 mil­yar olan toplam tüketici kre­dileri yüzde 5,2’lik cari artış­la 28 Şubat’ta 2 trilyon 117,2 milyar lira olurken, enflas­yondan arındırıldığında yüz­de 2’lik bir gerçek daralma oldu­ğu görüldü.

28 Şubat prestijiyle tüketi­ci kredilerinin 1 trilyon 513,7 milyar lirasını muhtaçlık, 535,1 milyarını konut, 68,4 milyar li­rasını ise taşıt kredileri oluş­turdu. İki ayda cari olarak yüz­de 6,2 büyüyen gereksinim kredisi hacminde gerçek bazda yüzde 1,1, bu periyotta yüzde 4,7 cari artış kaydeden ko­nut kredilerinde gerçek olarak yüzde 2,6 da­ralma yaşanırken, ta­şıt kredilerinde ise ca­ri olarak da yüzde 15,8 dü­şüş yaşandı ve gerçek daralma yüzde 25,1’e ulaştı.

Bireysel kredi kartı borç ba­kiyesi ise 27 Aralık 2024-28 Şubat 2025 ortasındaki yakla­şık iki aylık devirde cari ola­rak yüzde 7,3’le yaklaşık olarak enflasyon kadar arttı ve 1 tril­yon 926,2 milyar liraya çıktı.

Bu devirde yüzde 5 cari artışla 661,5 milyar lira olan taksitli alışveriş borçları re­el bazda yüzde 2,3 gerilerken, taksitsiz/peşin harcamaların bakiyesi yüzde 8,6 ile enflasyo­nun üzerinde bir artışla 1 tril­yon 264,7 milyar liraya ulaştı ve kelam konusu borçların hacmi gerçek olarak yüzde 1,1 genişledi. Sıkılaşma kapsamında tüketi­ci kredileri için getirilen “aylık büyüme sınırı” ve kredi kart­larında taksit sınırlaması üzere tedbirlerin devam etmesi, tü­keticileri kredi kartları ile pe­şin harcamaya itti.

Bankacılık kesimi toplam kredi hacminde en büyük bö­lümü oluşturan ticari ve başka krediler de birinci iki ayda yüzde 6 oranındaki cari artışla 12 tril­yon 814,1 milyar liraya yüksel­di. Sanayi, hizmetler, inşaat, madencilik üzere bölümler baş­ta iktisadın üretim ayağın­da, içinde KOBİ’lerin de yer al­dığı kısma kullandırılan kelam konusu kredilerin hacminin cari artışı enflasyondan arın­dırıldığında gerçek olarak yüzde 1,4 daraldığı belirlendi.

YILLIK BÜYÜME ENFLASYONUN ALTINDA

Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, enflasyonun yüzde 39,05’a gerilediği şubat sonu itibarıy­la son bir yılda ise bankacılık dalı toplam kredi hacmi cari olarak yüzde 36,4’le bu­nun altında büyüdü ve gerçek ola­rak yüzde 1,9 daraldı.

Son bir yılda toplam tüketi­ci kredileri cari olarak yüzde 34,2, ticari ve öteki krediler de yüzde 35,3’le enflasyonun altında artışlar kaydederken, ferdi kredi kartı borç ba­kiyesi peşin alışverişlerden kaynaklanan yüzde 46,8’lik bir cari artışla enflasyonun çok üzerinde büyüdü. Böy­lece yıllık bazda toplam tü­ketici kredilerinde yüzde 3,5, ticari ve öbür kredilerin hac­minde de yüzde 2,7 daralma meydana geldi, kişisel kre­di borç bakiyesi ise gerçek ola­rak yüzde 5,6 genişledi.

Tüketici segmentinde yıl­lık bazda konut kredileri yüzde 22’lik cari artışı dola­yısıyla gerçek bazda yüzde 12,3, taşıt kredileri de cari ola­rak yüzde 26,8 ve gerçek olarak yüzde 47,4 daralırken, ihti­yaç kredilerinin yüzde 44,7 ile enflasyonun üzerinde cari ar­tış kaydederek gerçek olarak yüz­de 4,1 büyüdüğü dikkati çekti.

Bireysel kredi kartlarının toplam borç bakiyesindeki gerçek artış ise yıllık bazda cari olarak yüzde 70,9 ve gerçek olarak yüzde 22,9 büyüyen peşin alışve­riş borçlarından kaynak­landı. Buna karşılık tak­sitli alışveriş borçları ise bir yılda cari olarak sade­ce yüzde 15,7 arttığı için gerçek bazda yüzde 16,8 geriledi.

KREDİ FAİZLERİ NEDEN TIPKI SÜRATLE DÜŞMÜYOR?

Merkez Bankası siyaset faizinde aralıktan itibaren başlayan ve bu yılın tümünde devam edeceği belirtilen indirim sürecine karşın bankaların tüketici ve ticari kredilere uyguladığı faiz oranlarını aşağı çekmede yavaş davranmalarının birkaç nedeni bulunuyor. Kredi talebindeki artışın sürat kesmesi bunların başında geliyor. Kredi talebindeki düşüşte, takibe düşen kredi borçluların sayısındaki artışın da tesiri bulunuyor.

Takibe düşen kredilerin artması banka karlarını düşürürken, bu da bankaların kredi-mevduat faiz farkının yüksek tutmasına yol açıyor. Bu nedenle bankalar karlılığı artırmak için mevduat faizlerini indirmede daha büyük, kredi faizlerini düşürmede ise daha küçük adımlar atıyor. Bankalar bilanço yapılarını dikkate alarak kredi faizlerini indirmede daha ihtiyatlı davranıyor. Bu ortada kurdaki artış/ TL’de değerlenmeye bağlı küçülen cari açığın, yüksek faiz nedeniyle büyüyen bütçe açığının altına gerilemesi sonucu bankaların likidite açıklarının kapandığı ve fazlaya dönüştüğü belirtiliyor. Buna nazaran bankalar mevduat toplamak için faiz artırma gereksinimi duymuyor.

KREDİ FAİZLERİNDE DÜŞÜŞ YAVAŞ

Merkez Bankası aylar sonra yine indirim süreci ile siyaset faizini değerli oranda aşağı çekerken, bankalar kredi faizlerini indirmede daha ihtiyatlı davrandı. Baskılı faiz siyasetinin uygulandığı evvelki devirde Merkez Bankası siyaset faizinin yüzde 8,5’e kadar indiği Mayıs 2023’te bankaların yıllık kolay faiz oranları muhtaçlık kredisinde yüzde 40, taşıtta yüzde 28,6, konutta yüzde 19,3 ve ticari kredide yüzde 15 seviyesinde bulunuyordu.

Yeni iktisat idaresinin başlattığı program sürecinde siyaset faizi Mart 2024 prestijiyle yüzde 50’ye yükseltildi ve aralık ayına kadar bu seviyede kaldı. Bu aralıkta yükselen kredi faizleri kasım sonu prestijiyle gereksinimde yüzde 70,7’ye, taşıtta yüzde 37,7’ye, konutta yüzde 41,3’e, ticaride yüzde 59,9’a kadar çıktı. Yine başlayan indirim sürecinde, siyaset faizi, aralıkta yüzde 47,5’e, ocakta yüzde 45’e ve en son mart başında yüzde 42,5’e indirildi.

Son dört ayda, şubatı pas geçerek üç toplantı yapan Merkez Bankası Para Politikası kurulu siyaset faizini toplamda 7,5 puan aşağı çekti. Merkez Bankası’nın bankacılık kesimi ortalamasında belirlediği kredi faizleri ise şubat sonu prestijiyle gereksinimde yüzde 64,8, taşıtta yüzde 36,8, konutta yüzde 39,9 ve ticari kredilerde yüzde 55,3 seviyesinde kaldı. Buna nazaran siyaset faizinde 7,5 puanlık düşüşe gidilen kasımdan bu yana banka faizlerindeki düşüşler gereksinim kredilerinde 5,9, taşıt kredilerinde 0,9, konut kredilerinde 1,4 ve ticari kredilerde 4,7 puanla bunun çok altında gerçekleşti.

patronlardunyasi.com