Teknolojinin beyne etkisi yeniden değerlendiriliyor: Yaşlılıkta dijital cihaz kullanımı bilişsel gerilemeyi azaltabilir mi?
Bu soruya cevap arayan iki Teksas üniversitesinden araştırmacılar, Nature Human Behavior mecmuasında yayımlanan yeni bir meta-analiz çalışmasında dijital çağın yaşlılar üzerindeki tesirlerini kıymetlendirdi. Çalışma, teknolojiyle ağır temasın vakitle bilişsel yetenekleri zayıflatabileceğini öne süren “dijital bunama hipotezini” sorguluyor.
Ancak sonuçlar bu hipotezi desteklemiyor. 411.430 yaşlı bireyin dahil edildiği 57 çalışmanın tahliline nazaran, teknoloji kullanımı bilişsel gerileme riskini yüzde 42 oranında azaltıyor. Bu sonuç, dijital aygıtların aslında beyin sıhhati üzerinde olumlu tesirler yaratabileceği fikrini güçlendiriyor.
BİLGİSAYARLAR, AKILLI TELEFONLAR VE TOPLUMSAL MEDYA
Araştırmada incelenen teknolojik araçlar ortasında bilgisayarlar, internet, e-posta, akıllı telefonlar, toplumsal medya ve çoklu teknoloji kullanımları yer aldı. En dikkat cazip bulgulardan biri ise, bu olumlu tesirin eğitim, gelir ve ömür stili üzere faktörlerden bağımsız olarak da gözlemlenmesi oldu.
Araştırmanın ortak müelliflerinden Dr. Jared Benge, “Bu tesirin yalnızca öbür beyin sıhhati faktörlerinden kaynaklanmadığını görmek yürek verici” açıklamasını yaptı.
Araştırmacılar, 2024 yılına kadar yayımlanmış 136 çalışmayı tarayarak, bilişsel sıhhati etkileyebilecek teknoloji kullanımına ait dataları kıymetlendirdi. Tahlile dahil edilen 57 çalışma ortasında hem uzun vadeli (ortalama 6 yıl takip) hem de kesitsel çalışmalar bulunuyor. İştirakçilerin ortalama yaşı ise 68 olarak kaydedildi.
SOSYAL MEDYA TARTIŞMALI, LAKİN DİJİTAL AYGITLARIN GENELİ UMUT VAAT EDİYOR
Araştırma, genel olarak teknoloji kullanımının bilişsel gerileme ile aksi orantılı olduğunu gösterse de, toplumsal medya özelinde tutarsız bulgular dikkat çekiyor. Lakin hiçbir çalışmada teknoloji kullanımının bilişsel riski artırdığına dair bir bulguya rastlanmadı.
Çalışmaya katılmayan nörolog Dr. Christopher Anderson, “Bu çalışma, son 20 yılın en kapsamlı ve yeterli organize edilmiş meta-analizlerinden biri” yorumunu yaptı. Lakin uzmanlar, bu bulguların teknolojiyi sınırsızca kullanabileceğimiz manasına gelmediğini de vurguluyor.
Dr. Benge, “Bu sonuçlar, ekran başında hedefsizce geçirilen vaktin onaylandığı manasına gelmiyor” diyerek teknolojinin şuurlu ve üretken bir biçimde kullanılmasının altını çizdi.
TEKNOLOJİYİ NASIL KULLANDIĞIMIZ ÖNEMLİ
Araştırmanın sınırlamalarından biri, iştirakçilerin teknolojiyi nasıl ve ne kadar mühletle kullandıklarına dair bilgilerin eksik olması. Bu durum, bilişsel faydayı en çok hangi davranışların tetiklediğini belirlemeyi zorlaştırıyor.
Michigan Eyalet Üniversitesi’nden Dr. Amit Sachdev, “Her şeyin fazlası ziyan. Teknolojiyi gayeli ve hudutlu müddetle kullanmak en sağlıklı yol” sözlerini kullandı.
Araştırma ayrıyeten, yaşlı bireylerin teknolojiyi öğrenmeye açık olmaları gerektiğini vurguluyor. Hafif bilişsel bozukluğu olan bireylerin bile bu aygıtları kullanmayı öğrenebileceği ve bu sürecin şahsen zihinsel bir ikazım sağladığı belirtiliyor.
DİJİTAL BUNAMA MI, BİLİŞSEL REZERV Mİ?
Elde edilen bilgiler, “dijital bunama” hipotezi yerine, “bilişsel rezerv” teorisini destekliyor. Bu teoriye nazaran, zihinsel olarak karmaşık aktivitelere hayat uzunluğu maruz kalan bireyler, yaşa bağlı beyin değişikliklerine karşı daha dirençli olabiliyor.
Dr. Sachdev, “Teknoloji, sosyal ilişkiyi artırabilir ve toplumsal izolasyonun olumsuz tesirlerini azaltabilir,” dedi. Yani teknoloji, sadece bilgi değil, toplumsal hayat ve zihinsel aktivite açısından da destekleyici bir rol oynayabilir.
patronlardunyasi.com
