Emeklilik hayali yerine dev markaları yarattılar!
NB İktisat’tan Gökhan Turhan’ın yazısından alıntı
Son birkaç aydır Türkiye gündeminden düşmeyen birinci bahis oldu EYT, yani emeklilikte yaşa takılanlar… Bazılarına nazaran 4 bazılarına nazaran 6 milyon kişinin ilgiyle takip ettiği bu husus giderek Hükümet nezdinde netlik kazanmaya başlıyor. Bazıları emeklilik hayalini ek bir gelir olarak görürken bazıları de artık işten uzaklaşmayı planlıyor. Patron içinse durum biraz da farklı. En verimli çağında istihdamın tecrübeli kısmını kaybetme riski olarak görünüyor. Çünkü orta yaş dediğimiz bu kesim, şirketlerin hafızası, üretimlerin de birikimli kesiti olarak tanım ediliyor. Ben ise biraz tecrübelerin şirketlerden uzaklaşmamasından yanayım.
Zira en değerli gücümüz işte bu tecrübeli çalışma arkadaşlarımız. Bu hafta işte bu tecrübelerden bahsetmek istiyorum sizlere. İtalya’daki Luigi Bocconi Ticaret Üniversitesi’nin ünlü ekonomisti Francesco Daveri, yaş ve verimlilik ortasında değişik bir yoruma sahip. Daveri’ye nazaran elektronikte 35-40 yaş ortası en verimli çağ. Otomotivde 45, besinde 50, perakende ve turizmde ise 60… Yani çoğumuzun emeklilik hayalini kurduğu periyotlar. Meğer bizler 45-50’lerde emeklilik hayali kurarken, birçok ünlü marka o yaşlardaki yöneticiler tarafından kuruldu.
Dünya devlerinin tecrübeli kurucuları
Örneğin Alman teşebbüsçü İsmi Dassler, 49 yaşındayken Adidas’ı yarattı. Keyifl e kahvemizi yudumladığımız Starbucks’ı, 51 yaşındaki Gordon Bowker kurdu. Yaptığı her işte büyük hüsrana uğrayan Ray Kroc, 50’yi geçtiğinde emekliliği düşünmeye başlamadı. Kroc, McDonald’s’ı dünyaya açtığında 54’ündeydi. IBM, 1911’de kurulduğunda Charles Flint, 61’inci yaşını yeni kutlamıştı. KFC’den her menü aldığımızda karşılaştığımız tonton dede görünümlü Harland Sanders’ın öyküsü ise emeklilikte işe takılanlar olarak tabir edeceğimiz çeşitten. Gelin dünyanın en fazla tanınan ikinci yüzü olan Sanders ve KFC’nin hikayesini birlikte inceleyelim.
Babasını, çocuğunu, işini kaybetti
1890’da Indiana’da dünyaya gelen Sanders, şimdi 5 yaşındayken babasını kaybetti ve kardeşlerine bakmaya başladı. Kardeşlerine bakarak birinci yemek yapma tecrübesini gerçekleştiren Sanders, 22 yaşında trenlerde kül tablası temizledi, kondüktörlük yaptı. Akabinde itfaiyeci oldu, asetilen lamba üretti. 40 yıl boyunca iş konusunda istediği sonucu bulamayan Sanders, ümitsizliğini artırdı.
Hatta bir devir intiharın bile eşiğine geldi. 40 yaşındayken en düzgün bildiği işi, yemek yapma konusundaki maharetini denemeye karar verdi. Kentucky yakınlarındaki Corbin kentinde bir akaryakıt istasyonunda açtığı birinci KFC dükkanında, kendi özel sosuyla kızarmış tavuk satmaya başlayan Sanders’ın menüleri çok sevildi. Ünü kısa müddette tüm eyalete yayılan Sanders’a Kentucky valisi, onu meşhur eden Colonel yani “Albay” lakabını verdi. Sanders’ın bu başarısı da uzun sürmedi.
Sanders’ın hizmet verdiği, herkesin uğrak noktası olan yol, yeni yapılan bir otoban yüzünden kullanılmaz hale geldi ve Sanders battı. Lakin tekrar denemeye karar verdi. 11 baharatlı sosa sahip elindeki tarifl e birlikte ülkenin farklı kentlerindeki restoranlarının kapısını çalmaya başladı. Otomobilini konutu üzere kullanan Sanders, rivayetlere nazaran tam 1008 restorandan geri çevrildi. 60’ını aşan bu yaşlı adama talihi 1009’uncu restoranın sahibi verdi. Bur restoranda sattığı tavuk başına komite alan Sanders’ın kızarmış tavukları tekrar müşteriler tarafından çok sevildi. Artan siparişler de franchise taleplerinin de fırlamasına neden oldu.
Dünyanın en fazla tanınan ikinci yüzü
Kentucky Fried Chicken’ın bir efsane haline gelmesi üzerine Sanders şirketini 2 milyon dolar karşılığında yatırımcı John Y. Brown Jr.’a sattı. Tek bir kaideyle; 250 bin dolar aylık ödeme talebi ve şirketin resmi yüzü olarak kalması. Sanders, bir insanın görebileceği tüm tecrübeleri yaşamıştı aslında. “İnsanlar, her başarısızlığın daha âlâ şeyler için bir atlama taşı olabileceğini unutmamalıdır” kelamıyla liderliğin, girişimciliğin ve yöneticiliğin bir sembolü haline gelen Sanders’ı global bir yüz haline getiren de yaşadığı tecrübelerdi. Ben insanları 18 yaşına kadar çocuk, 60’ına kadar genç sonrasını ise tecrübe sahibi olarak görenlerdenim. Günümüzde dünyaca ünlü şirketlerin idaresinde 70 hatta 80 yaşını tecrübelerini paylaşarak, çalışarak, üreterek geçiren bu insanların şirketlere bedel kattığını görmekteyim. Daha evvel 60’ına yaklaşan çalışanların, yöneticilerin yerlerini genç jenerasyonlara devretmesi gerektiğini düşünürken muhtaçlık duyulan anlarımızda, kararlarımızda onların fikirlerinin bizleri aydınlığa, hakikat yola çıkardığını görenlerdenim. Örneğin 12 yaşından bu yana bir gününü bile boş geçirmeyen 80 yaşındaki babam şu anda şirketimizin kaptan köşkünde. Daha evvel bana garip gelen bu durumun şu anda bir gereksinim olduğunu gördüm. Risklerimizi, yolumuzu, üretim biçimimizi belirlerken verdiği kararların ne kadar gerçek olduğunu görüyorum. Türkiye’nin en kıymetli sanayi kuruluşu olan Koç Holding’in 92 yaşındaki Onursal Başkanı Rahmi Koç’un çocuklarına, holdingin geleceğine kattığı paha üzere.
