76 milyar TL’lik tehlike: Sağlık tehdidi büyüyor, vergi kaybı sürekli artıyor

Bilindiği üzere Türkiye’de 2020 yılında çıkarılan düzenlemeyle e-sigara ve ısıtılmış tütün eserlerinin ithalatı, satışı ve tanıtımı büsbütün yasaklandı. Lakin bu yasak tüketimi durdurmakla kalmadı, kaçağı artırdı. TÜİK’in Sıhhat Araştırması’na nazaran 2022 yılı prestijiyle yaklaşık 1,9 milyon yetişkin tertipli olarak e-sigara kullanıyor. Kullanıcıların değerli bir kısmı bu eserlere toplumsal medya platformları üzerinden, kaçakçılardan ya da yurt dışından getirtme yoluyla ulaşıyor.

TEPAV’ın yayımladığı “Türkiye’de Tütün Denetiminin Mevcut Durumu ve Geleceği” başlıklı rapora nazaran, gençler başta olmak üzere milyonlarca kişi kaçak yollarla bu eserlere sahip olabiliyor. Ülkeye kontrolsüz giren bu eserler nedeniyle hem halk sıhhatinde hem de kamu bütçesinde önemli riskler ortaya çıkıyor.

KAYIT DIŞILIK SIHHAT AÇISINDAN DAHA TEHLİKELİ

Resmi kontrolden uzak halde Türkiye’ye giren bu eserlerin büyük kısmı standartlara tabi değil. Bilhassa Çin’den ya da Körfez ülkelerinden kaçak yollarla yurda sokulan e-sigaraların patlama riski taşıdığı, likitlerin ise içerisinde ağır metaller, bilinmeyen kimyasallar yahut yasadışı hususlar barındırabileceği belirtiliyor. Uzmanlar, bilhassa likit barındıran bu eserlerin kullanımının bilhassa genç yaşta nikotin bağımlılığına neden olduğunu ve beyin gelişimi üzerinde geri dönüşü olmayan hasarlara yol açabileceğini vurguluyor.

76 MİLYAR TL KAÇAĞA KAPTIRILIYOR

Sadece sıhhat sistemi değil, devletin bütçesi de ziyan görüyor. TEPAV’a nazaran şayet e-sigara ve tütün ısıtmalı eserler kayıt altına alınmış olsaydı, 2025 yılında, Türkiye yaklaşık ÖTV, KDV ve bandrol üzerinden 76 milyar TL vergi geliri elde edebilirdi. Lakin düzenleme eksikliğinden kaynaklı olarak emeklilere ödenen bayram ikramiyesinin yükünün neredeyse 1,5 katı kadar olan bu potansiyel gelir, büsbütün kaçak ticaret yapanlara kaptırılıyor. Bu durum sadece kamu gelirlerini ve halk sıhhatini tehdit etmekle kalmıyor, kaçakçılık ağlarını da büyütüyor. Raporun sonuç kısmında 2016’dan itibaren yükselişe geçen sigara kullanımıyla gayrette siyaset güncellemesine gidilmesi ve eksik kalan noktaların giderilmesi ismine yer verilen çok sayıda siyaset önerisi arasında Avrupa Birliği örneklerine misal biçimde sigaraya alternatif eser stratejisinin geliştirilmesi yer alıyor.

DİĞER ÜLKELER BU BAHİSTE NE YAPIYOR?

Türkiye, sigara ve yeni jenerasyon bu eserler konusunda en katı yasakları uygulayan ülkelerden biri. Lakin dünyada farklı yaklaşımlar da mevcut:

İngiltere ve İsveç, tüm yeni jenerasyon eserleri, sigarayı bırakmaya yardımcı bir araç olarak tanıyor ve denetimli formda erişime müsaade veriyor. Örneğin İngiltere’de, devlet takviyeli bırakma programlarına entegre edilmiş durumda.

AB ülkeleri, aromalı eserler, nikotin oranı ve paketleme standartları üzerinden sıkı bir regülasyon uygulayarak hem yetişkinleri koruyor hem de kamu kontrolünü sağlıyor.
Fransa ve Belçika, gençler ortasında yaygınlaşan “tek kullanımlık” vape eserleri yasaklama yoluna gitti.

YASAK BİR İŞE YARAMIYOR

Raporda, Türkiye’nin mevcut “yasak lakin denetimsiz” siyasetinin yeni bir risk alanı yarattığına dikkat çekiliyor. Uzmanlara nazaran e-sigaraya ve tütün ısıtmalı eserlere yönelik stratejinin yine ele alınması gerekiyor. TEPAV bu bahiste, iki ana senaryo öneriyor: Ya hâlihazırda dünyanın en sıkı yasaklarından birine işaret eden mevcut yasak çok daha aktif uygulanacak, kaçak satışlar tartışmasız bir halde engellenecek; ya da bu eserler sıkı bir regülasyonla vergilendirilip denetim altına alınacak.

Böylece hem sıhhat riskleri bertaraf edilecek hem de 76 milyar TL’lik verginin kamu maliyesine aktarılması sağlanacak.

patronlardunyasi.com