Online dış ticaret açığında patlama: e-ithalat 6 ayda yüzde 65 arttı, açık 71 milyar TL’ye çıktı
Türkiye’nin dijital iktisat karnesi de yılın birinci yarısında dış ticaret cephesinde alarm verdi. Kelam konusu alanda dış ticaret farkı alınan tüm tedbirlere karşın son 2 yılda ithalat lehine açılmaya başladı ve bu yılın birinci yarısında rekor seviyeye ulaştı. Bankalararası Kart Merkezi (BKM) datalarına nazaran, 2025 yılının birinci altı ayında yerli kartlarla yurtdışından yapılan online harcamalar yani diğer bir tabir ile e-ithalat geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 65 artarak 155 milyar 381 milyon TL’ye ulaştı. Bu alanda tüm vakitlerin rekoru kırılırken, birebir devirde yabancı kartlarla Türkiye’den yapılan online harcamalar yani e-ihracat sadece yüzde 7,4 artarak 78 milyar TL’den 83 milyar TL’ye çıktı. Geçen yılın tamamında e-ihracat 158 milyar TL, e-ithalat ise 218 milyar TL olarak gerçekleşmişti. Bu yılın birinci yarısında artan dengesizlik, online ticarette dış ticaret açığını geçen yılki 16 milyar TL düzeyinden bu yılın birinci yarısında 71 milyar TL’ye taşıdı. Artış oranı yüzde 346’ya ulaştı. Öbür bir tabir ile online dış ticarette açık, birinci yarıda 4,4 kat arttı.
Ekonomim’den Yener Karadeniz’in haberine nazaran, dış ticaret dengesizliği süreç adetlerine de yansıdı. Ocak-haziran devrinde online ithalat süreç adedi yüzde 23,1 artışla 178,5 milyon adede yükseldi. Buna karşılık, yabancı kartlarla Türkiye’den yapılan online alışverişlerin süreç adedi ise yüzde 36 azalarak 19 milyon adetten 14 milyona geriledi. Böylelikle online ihracatın yaklaşık 13 katı kadar online ithalat gerçekleştirildi. Elde edilen datalar, Türkiye’de yurtdışından alışverişin süratle arttığını, buna rağmen yabancı tüketicilerin Türkiye’den dijital eser ve hizmet alımında yavaşladığını ortaya koyuyor. Uzmanlara nazaran bu tablo, yerli e-ticaret platformlarının global pazarlarda gereğince rekabetçi olamamasından değil, yabancı rakiplere ülkeleri tarafından verilen takviyelerden kaynaklanıyor.
ÇİN TAKVİYELERİ ŞİRKETLERİ UÇURDU
Çin merkezli online alışveriş platformları Temu ve Shein’in global ticaretteki yükselişi, sırf agresif fiyat siyasetlerine değil, Çin devleti tarafından sağlanan kapsamlı dayanaklara de dayanıyor. e-ihracat stratejisinin kesimi olarak bu şirketlere lojistik sübvansiyonları, vergi avantajları, düşük faizli krediler ve süratli gümrük geçişleri üzere kolaylıklar sunuluyor. Çin’in hudut ötesi e-ticareti teşvik eden “eWTP” (Electronic World Trade Platform) yaklaşımı da bu firmaların önünü açıyor. Bilhassa küçük siparişler için sunulan devlet dayanaklı düşük navlun fiyatları ve kimi ülkelere uygulanan vergi muafiyetleri, Temu ve Shein’in eserlerini lokal fiyatların çok altına satabilmesini mümkün kılıyor. Çin’deki özel ekonomik bölgelerde faaliyet gösteren bu firmalar, üretimden paketlemeye kadar birçok basamakta teşviklerden yararlanıyor. Tüm bu dayanaklar sayesinde Temu ve Shein, yalnızca birkaç yıl içinde dünya çapında en çok indirilen alışveriş uygulamaları haline geldi. Ucuz fiyatlar, süratli teslimat ve dijital pazarlama gücüyle birleşen bu devlet dayanaklı model, global e-ticaret istikrarlarını Çin lehine değiştirdi. Hatta Türkiye dahil birçok ülkede lokal online platformları geride bıraktı.
KISITLAMALARA KARŞIN DURDURULAMIYOR
Türkiye’de e-ithalat lehine gelişen tablo, kelam konusu alanda artan kısıtlama kararlarına karşın gelişiyor. Geçen yıl yurt dışından gümrüksüz online alışveriş sonu 150 Euro’dan 30 Euro’ya düşürülürken, gümrük vergisi de Avrupa Birliği’nden gelen siparişlerde yüzde 30’a, başka ülkelerden gelen siparişlerde ise yüzde 60’a çıkarıldı. 1 Mart 2025 prestijiyle, kargo ve sigorta fiyatları de eser değerine dahil edilerek vergilendirilmeye başlandı, bu da daha fazla paketin vergi hududunu aşmasına yol açtı.
1 Nisan 2025’te yürürlüğe giren yeni E Ticaret Yönetmeliği ile de, platformlara eser güvenliği, içerik şeff afl ığı ve tüketici bilgilendirme yükümlülükleri getirirken; Türkiye’de satışı olan yurt dışı merkezli platformlara yerli temsilcilik mecburiliği getirdi. Böylelikle Temu, Shein üzere şirketlerin Türkiye’de faaliyet için temsilci ataması gerekliliği ortaya çıktı. Geçtiğimiz günlerde kelam konusu zorunluluğa binaen Temu Türkiye’de ofis açacağına yönelik açıklama yaptı.
EN FAZLA MARKET VE KIRTASİYE ESERİ ALIYORUZ
Peki en fazla hangi alanlarda online ithalat yapılıyor? Yeniden BKM datalarına nazaran uçak, otel, hizmet üzere turizm harcamaları dikkate alınmadığında birinci 4 kategori market, elektronik, kırtasiye ve giysi kategorileri olarak öne çıkıyor. Bu yılın birinci yarısında 8,2 milyar TL’lik market, 7,3 milyar TL’lik eğitim ve kırtasiye, 6,3 milyar TL’lik elektronik eser ve 3,3 milyar TL’lik de giysi eseri alındı.
patronlardunyasi.com
