Yükselen faizler sonrası reel sektörün döviz açığı 185,8 milyar dolarla 7 yılın zirvesine çıktı
Sıkı para siyaseti ile yükselen faizlerle artan maliyetler şirketlerin yabancı para borçlanmalarını daha cazip hale getirdi. Yabancı para kredilerin yanı sıra yurtdışı tahvil ihraçları da hızlandı. Merkez Bankası dataları 2024 yılından bu yana gerçek bölümün net döviz durum açığının arttığını ortaya koyarken bu yıl haziran sonu itibariyle şirketlerin net döviz konum açığı 185.8 milyar dolar ile 2018 Eylül’ünden bu yana en yüksek düzeyine çıktı. Şirketlerin kısa vadeli net döviz durum fazlası da 4.5 milyar dolara gerileyerek Nisan 2015’ten bu yana en düşük düzeyine indi.
Pandemi ve sonrasında yüksek enflasyon periyodunda uygulanan düşük faiz siyaseti gerçek dalı TL borçlanmaya sevk ederken döviz borçlarının da süratle kapanmasına yol açtı. Merkez Bankası datalarına nazaran Ekim 2023’e gelindiğinde bu uygulamaların sonuçları olarak gerçek dalın net döviz durum açığı 62.6 milyar dolara kadar geriledi. Haziran 2023’te değişen iktisat ve Merkez Bankası idaresinin yüksek enflasyonla gayret için devreye aldığı sıkı para siyaseti TL kredi faizlerinin de yükselmesine neden oldu. Bu durum finansman maliyetlerini artırdığı üzere sıkı para siyasetine eşlik eden makroihtiyati tedbirler de TL’ye erişimi güçleştirdi. Dezenflasyon siyasetine eşlik eden gerçek pahalı TL ile de döviz kurları Haziran 2023’ten evvelki üzere sert hareketler göstermediği için şirketler 2024 yılı ile birlikte ise yabancı para borçlanmayı hızlandırdı.
2 YILDA ARTIŞ 112.3 MİLYAR DOLAR OLDU
Merkez Bankası yurtiçinden alınan döviz kredilerine de aylık büyüme hududu ile makroihtiyati tedbirlerini artırsa da yabancı para yükümlülüklerini artıran gerçek dalın net döviz konum açığı da artış eğilimini devam ettirdi. Merkez Bankası bilgilerine nazaran bu yıl haziran sonu itibariyle net döviz konum açığı 185.8 milyar dolara yükseldi. Haziran 2023’te sıkı para siyaseti devreye yeni alındığında net döviz durum açığı 73.5 milyar dolar düzeyindeydi. Böylelikle 2 yılda şirketlerin net döviz konum açığındaki büyüme 112.3 milyar dolara ulaştı. Bu yılbaşından bu yana da yılın birinci yarısında 38 milyar dolar oldu. Merkez Bankası datalarına nazaran bu yılın birinci yarısında gerçek dalın yükümlülüklerinde en süratli yükseliş türev yükümlülüklerinde yaşandı. Yüzde 72,45 artan türev yükümlülüklerinin yüzde 95’i kısa vadeli oluştu. Haziran 2025’te türev yükümlülükleri 12.6 milyar dolara yükseldi. Yurtiçi döviz kredilerinde büyüme sonu olsa da geçen yıl sonuna nazaran yüzde 15’e varan yükseliş oldu ve 144.6 milyar dolardan 166.2 milyar dolara çıktı. Bu kredilerin yüzde 67,5’i ise uzun vadeli kredi borçlarından oluştu. Yurtdışı döviz kredilerinde ise yüzde 16,05 artışla 98.6 milyar dolardan 114.4 milyar dolara yükseliş yaşandı. Tekrar gerçek dalın yurtdışı kredi borcunda da vade uzun tarafında ağırlaşıyor. Yurtdışı döviz kredilerinin yüzde 99,11’i uzun vadeli. İthalat borçları ise yüzde 3,66 arttı 50 milyar doları aştı. İthalat borçlarının da yüzde 98,4’ü uzun vadeli.
Ekonomim’den Şebenm Turhan’ın haberine nazaran, gerçek dalın net döviz durum açığı artarken bir yandan da kısa vadeli net döviz durumu fazlası da azalma eğiliminde. Merkez Bankası bilgilerine nazaran bu yıl haziran sonu itibariyle şirketlerin kısa vadeli döviz durum fazlası 4.5 milyar dolar düzeyine geriledi. 2024 Mart ayından bu yana gerileme eğilimini sürdüren bu yıla ise sert düşüşle başlayan kısa vadeli net döviz konumu fazlası geçen yılsonunda 13.6 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. Birinci yarıda gerçek bölümün kısa vadeli net döviz durumu fazlasında 9 milyar doları aşkın bozulma yaşandı.
KISA VADELİDE DÜŞÜŞTE EN KIYMETLİ NEDEN MEVDUAT
Besfin Finansal Danışmanlık CEO’su Ferda Besli şirketlerin net döviz durum açığının 2024 yılından bu yana artış eğiliminde olduğunu vurgulayarak kısa vadeli varlıklarda düşüşün en değerli nedeninin ise tüzellerin döviz mevduatlarındaki azalma olduğunu vurguladı.
Besli, hükmî şirketlerin döviz mevduat hesaplarında birebir periyotta 28 milyar dolarlık azalma yaşandığına işaret ederek pahalanan TL ve yüksek kredi faizlerinin gerçek dalı döviz mevduatından uzaklaştırdığına dikkat çekti. Besli, piyasada TL kredi efektif faizinin yüzde 60’a yakın oluşmasının ve TL’nin pahalanmasının yabancı para kredi kullanımını teşvik ettiğini lisana getirerek şunları söyledi: “Bu rasyonel bir gelişmedir lakin riskler artmaktadır. 2018-2023 yılları ortasında TL’nin kıymet kaybının getirdiği kur farkı ziyanlarının bilanço ve nakit akışına olumsuz tesiri unutulmamalıdır. 188 milyar dolardan 82.5 milyar dolara kadar inen açık durum süratlice yükselmektedir.
Reel bölüme teklifimiz, ihracat ve döviz kazandırıcı faaliyetleri arttırarak doğal hedge sağlamak, TCMB kaynaklı TL reeskont kredilerini azamî düzeyde kullanmak, ileri vadeli döviz satın alma muahedeleri yapmak, ihracatçı ve döviz kazandırıcı faaliyetlerde bulunan firmalar için opsiyon satarak yabancı para kredi maliyetlerini azaltmak, yabancı para krediler için faiz düşüşünden yararlanmak için fixed yerine değişken faizli kredi kullanmak.”
patronlardunyasi.com
