Erdoğan-Trump görüşmesi öncesi uzman analizi: Suriye, İsrail ve savunma anlaşmaları gündemin başında

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Donald Trump’ın perşembe günü Beyaz Saray’da yapacağı görüşme; son devirde Türkiye’nin dünya siyasetinde artan tartısı, Orta Doğu ile Avrupa’nın güvenlik mimarisinde öne çıkan rolü nedeniyle hem bölgesel hem global açıdan dünya çapında ilgi odağı. Uzmanlar hususla ilgili Milliyet’ten Aydın Hasan ve Asena Yatağan’a konuştu.

‘İLİŞKİLERİ KIYMETLİ ROL OYNUYOR’

Emekli Büyükelçi Uluç Özülker:

Gazze konusuna ABD iç siyaseti açısından bakıldığında Evanjelist bölümün büyük bir çaba içinde olduğu görülüyor. Bu şartlar altında Trump’ın bugüne kadarki siyasetinden geri adım atması beklenemez. Cumhurbaşkanımız ile Trump’ın alakası bu noktada kıymetli bir rol oynuyor. Trump’ın birçok öndere karşı sert açıklamalar yaptığı bilinse de, Türkiye ve Cumhurbaşkanımız hakkında bugüne kadar makus bir hal içine girmedi. Fakat bu durum, ABD’nin Türkiye’nin çok önemsediği hususlarda bir değişime gittiği manasına gelmez. Suriye’de SDG-YPG-PYD konusunda bugüne kadar bir değişiklik olmadı. İsrail, üçüncü tümenini devreye sokarak Gazze’yi adeta hallaç pamuğu üzere atıyor. Bu gelişmeler, Türkiye alakalarının ve Filistin sıkıntısının iki başkanın görüşmesinde doğal olarak öne çıkmasını sağlıyor.

‘LOBİLER ETKİLİ’

F-35 için Cumhurbaşkanımızın bu seyahati inşallah hoş ve güzel bir sonuçla biter. ABD’de liderin tek başına çok büyük yetkisi yoktur, bunu Kongre’ye götürmek mecburiyetinde. Mevcut şartlarda Evanjelistler, Rum ve İsrail lobisi çok tesirli vaziyette. Münasebetiyle Kongre’ye gittiği vakit yeni bir pazarlığa girişecekler. F-16 bu kapsam içinde tahminen en alta yazılması gereken husus. Trump bunu yaptığı vakit ticari bir niyetle hareket eder; Türkiye ile bağlarda Boeing uçakları, F-16’lar, hatta F-35’ler üzere hususlar Amerika için çıkarlı bir operasyon olarak görülür. Lakin Kongre’den geçebilir mi, Türkiye’nin beklentilerini karşılayabilir mi? Ben bu hususta çok optimist değilim. Tartışmak ve uğraş etmek gerekecek. F-35 konusunda Kongre’yi ikna etmek mecburiyetinde olan kişi yeniden Trump’tır.

‘ÖZERKLİKTE ISRARCI OLMAZ’

Emekli Büyükelçi Hüseyin Diriöz:

Türkiye’nin Suriye’nin toprak bütünlüğünü vurgulayacağını düşünüyorum. Amerika’nın da “Suriye’yi parçalayacağız yahut özerk bir bölge bırakacağız” diye ısrar edeceğini sanmıyorum. En azından Türkiye’ye karşı Suriye’nin birliği ve tekrar işleyen bir sistemin kurulmasına takviye olunması kıymetli olacaktır. İsrail konusunda ise zati İsrail’in yaptıkları bütün dünyada kınanıyor. Hasebiyle Türkiye bu mevzuda İsrail’e takviye olunmaması, bu katliamın yahut soykırımın durdurulması istikametinde tutum gösterecektir. Ona da Amerika’nın ‘hayır’ diyeceğini sanmıyorum. Bu genel olarak aklın yoludur.

‘ABD, TÜRKİYE’NİN İLETİSİNİ ALDI’

ANKASAM Lideri Prof. Mehmet Seyfettin Erol:

Trump’ın Cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan’ı sürpriz olarak da kabul edilebilecek bir halde Beyaz Saray’a davet etmesi, açıkçası ABD’nin Türkiye’den gelen bildirisi -TRÇ İttifakı gibi- net bir biçimde okuduğunu gösteriyor. İsrail faktörünün her geçen gün denetimden çıkmaya başlaması ve bunun her iki ülke ilgilerinin geleceğini etkileyebileceği tasası bu davette tesirli olmuşa benziyor. Görüşmede kuvvetle beklenen Trump, Türkiye-İsrail ortasında çok daha büyük bir krizin önlenmesine yönelik olarak Ankara’ya bilhassa Suriye noktasında garanti vermeye ve bunu birtakım somut adımlarla desteklemeye çalışacaktır.

‘TERCİHİNİ YAP’ DİYECEK

İsrail’in Suriye’ye dayattığı, bu ülkeyi bölmeyi hedefleyen, Türkiye’yi de önemli manada rahatsız eden mutabakat süreci konusunda Trump, Netanyahu’ya baskı yapmak suretiyle Ankara’yı rahatlatıcı adımlar atabilir. Öbür taraftan Ankara’nın baskısına karşın bu görüşmede Trump’ın Gazze ve Kudüs noktasında geri adım atması pek mümkün görünmüyor. F-16 satışları ile her ne kadar CAATSA yaptırımlarının kaldırılmasına yönelik bir adım atılmış olsa da, bu en son bir adım olarak değerlendirilmeyecektir. Trump F-35’ler noktasında birtakım taahhütlerde bulunsa da bunun Kongre’ye takılacağını söyleyebiliriz. Bu görüşme ile her ne kadar önderler diplomasisi bağlamında değerli bir basamak daha kat edilse de İsrail faktörü ABD-Trump siyasetini ipotek altında tutmaya çalıştığı sürece Türk-Amerikan ilgilerinde gerçek manada bir güçlü bağlantı, stratejik iştirak çok kolay olacağa benzememektedir. Ankara bunun farkında. Hasebiyle bu görüşmede birinci ağızdan ABD’ye “tercihini yap ve makul ol” istikametinde Ankara’nın net iletisi verilecektir.

‘KISA VADEDE NET SONUÇ BEKLEMİYORUM’

Prof. Özlem Kayhan Pusane (Işık Üniversitesi Memleketler arası Alakalar Bölümü):

Türkiye ile ABD bağlarındaki hususların hepsi çok karmaşık. Kısa vadede çok net bir sonuç beklemiyorum. Lakin iki başkanın bir ortaya gelip kendi siyasetlerini anlatması, birbirlerini anlamaları, istek ve hedeflerini direkt duymaları çok değerli. Bu görüşme tarafların birbirini daha âlâ anlamasına ve ileride değerli bir gelişme kaydedilmesine taban hazırlayabilir. Basında öne çıkan bahislerin başında Türkiye-Suriye bağlamındaki gelişmeler geliyor. Lakin bu mevzularda kısa vadede çarçabuk somut bir sonuç çıkmasını beklemiyorum. F-16 ve F-35 mevzuları da başkanların gündeminde. Trump’ın açıklamalarından gördüğümüz kadarıyla F-35’lerle ilgili gelişmeler yaşanıyor üzere görünüyor. Bu husus 2019’dan beri gündemde ve farklı tahlil teklifleri tekraren ortaya atıldı. Şimdiye kadar bir sonuca varılamadı lakin art planda dışişleri, savunma bakanlıkları ve büyükelçilikler aracılığıyla kesinlikle görüşmeler sürüyor. Başkanlar düzeyinde bir sonuca ulaşmak mümkün olabilir. Alışılmış bu işin bir de Kongre boyutu var. Kısa vadede görebileceğimiz gelişme, Trump idaresinin bu hususa olumlu bir bakış ve tahlil önerisi geliştirmesi olabilir. Sonrası Kongre’ye kalıyor. İdareler muahedeye vardıktan sonra Kongre’yi ikna etmeye yönelik adımlar atılacaktır. Türkiye’nin bölgesel bahislerde değerli bir aktör olması; Ukrayna, Gazze, Suriye sıkıntılarında bir güç ve kelam hakkı kazandırıyor. Türkiye değerli bir rol oynamaya devam ettikçe müzakerelerde kolaylaştırıcı bir ilerleme sağlanabilir.

patronlardunyasi.com