İsrail ve Hamas arasındaki savaş Gazze’de, New York’tan Singapur’a uzanan bir damperli kamyon sırasını dolduracak kadar enkaz oluşturdu
İsrail’in 7 Ekim’deki baskının akabinde Hamas’a yönelik Gazze Şeridi’nde başlattığı savaşta ateşkes muahedesine varıldığını, ABD Başkanlık vazifesini devralmasına 5 gün kalan Donald Trump duyurdu.
Ateşkes ve esirlerin değişimi muahedesi bölge halkı tarafından sevinçle karşılandı lakin savaş geride büyük bir yıkım bıraktı.
Yaklaşık 15 aydır süren savaş, Gazze’nin evvelki çatışmalarda zati tükenmiş olan konutlarının yüzde 70’ten fazlası hasar gördü. Okullar, hastaneler ve işletmelerle de bunların içerisinde. Yardım kuruluşları, 2.2 milyonluk nüfusun birçoklarının yerinden edildiğini, Akdeniz kıyısındaki küçük bir toprak kesimine sıkıştığını, büyük ölçüde pak su ve besinden, ayrıyeten ilaç ve temel gereksinimlerden yoksun olduğunu söylüyor. Savaş Gazze’de 40 binden fazla insanın vefatına yol açtı.
GAZZE ŞERİDİ NE KADAR ENKAZLA KAPLI?
Birleşmiş Milletler’e (BM) nazaran, İsrail hava akınları şimdiye kadar Gazze Şeridi’nin dört bir yanına 42 milyon tondan fazla enkaz bıraktı. Bloomberg’de yer alan habere nazaran, bu enkaz, New York’tan Singapur’a uzanan bir damperli kamyon sırasını dolduracak kadar büyüklükte bir enkaz. Hepsinin kaldırılması yıllar alabilir ve 700 milyon dolara kadar mal olabilir. Patlamamış bombalar, tehlikeli kirleticiler ve enkazın altındaki insanların çıkarılması nedeniyle bu maliyetlerin artabileceği belirtiliyor. Enkazın büyük kısmını oluşturan konutlar, savaştan evvelki Gazze nüfusnun ağır yaşadığı bölgede bulunuyor.
TARIM YERLERİNİN YARISI YOK OLDU
Han Yunus’tan en az 8,5 milyon ton moloz temizlenmesi gerekecek. Bir vakitler portakal ve greyfurt da dahil olmak üzere Gazze’nin narenciye meyvelerinin birçoklarının üretildiği yerdi. Meyve bahçeleri ve tarlaları artık harabe halinde. Oxfam ile iştirak yapan lokal bir yardım kuruluşu olan Juzoor’a nazaran, Şeridin tarım yerlerinin en az yarısı yok oldu ve çöken tarım bölümünün yine ayağa kaldırılması ise yıllar alacak.
Savaşın ortaya çıkardığı durum bilhassa kuzeyde vahim. Filistin’in en büyük merkezi olan Gazze Kenti ve etrafı büyük hasar gördü. Gazze’yi ve sakinlerinin hayatlarını tekrar inşa etmek, tüm fizikî altyapısının büsbütün elden geçirilmesini ve yeni bir Gazze’nin nasıl görüneceğine dair bir çeşit siyasi tahlili gerektirecektir. Lakin bunların rastgele biri gerçekleşmeden evvel, tüm molozların toplanması ve bertaraf edilmesi son derece değerli.
YENİDEN İNŞA 80 MİLYAR DOLARDAN DAHA FAZLAYA MAL OLABİLİR
Mülkiyet hakları ve enkaz için bertaraf alanları bulma zorlukları süreci daha da karmaşık hale getiriyor. California merkezli fikir kuruluşu RAND’ın kıdemli ekonomisti Daniel Egel’e nazaran, Gazze’nin tekrar inşası, mevt, yaralanma ve travmayla harap olmuş bir işgücü piyasasının uzun vadeli tesiri üzere saklı harcamalar hesaba katıldığında 80 milyar dolardan çok daha fazlaya mal olabilir. Daniel Egel, “Bir binayı tekrar inşa edebilirsiniz fakat bir milyon çocuğun hayatını nasıl tekrar inşa edersiniz?” sözlerini kullandı. Ortaya çıkan bu ekonomik masrafı kimin karşılayacağı ise daha aşikâr değil.
‘KENTSELCİLİK TARİHİNDE DAHA EVVEL HİÇ GÖRMEDİĞİMİZ BİR ŞEY’
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde mimarlık tarihi profesörü olan ve II. Dünya Savaşı sonrası tekrar yapılanmayı inceleyen Mark Jarzombek, “Gazze’de gördüğümüz şey, kentselcilik tarihinde daha evvel hiç görmediğimiz bir şey. Bu yalnızca fizikî altyapının tahribi değil, birebir vakitte temel idare kurumlarının ve olağanlık hissinin tahribi. Tekrar inşa etmenin maliyeti caydırıcı olacak. Bu ölçekteki inşaat alanları insanlardan boş olmalı, bu da öteki bir yerinden edilme dalgasına yol açacak. Ne yaparsan yap, Gazze kuşaklar boyunca bununla uğraş edecek” diye konuştu.
İsrail, Hamas’ın tünel yahut silah inşa etmesinde yardımcı olabilecek gereçlerin bölgeye girmesini engelliyor. Hasebiyle tarafların bu gereçlerin girişi konusunda da bir mutabakata varması gerekecek. Savunma Bakanlığı’na bağlı bir kurum olan İsrail Topraklarındaki Hükümet Faaliyetleri Koordinatörü sözcüsü, enkaz kaldırılmasıyla ilgili soru üzerine, şimdilik yardım kolaylaştırmaya odaklandıklarını söyledi. İsrailli yetkililer, tekrar yapılanma hakkında yorum yapmak için şimdi çok erken olduğunu belirtti.
Filistin İdaresi’nin planına nazaran, yine inşaya başlamak için mutabakata varılır varılmaz tüm patlamamış mühimmatlar sökülecek. Daha sonra yollar temizlenerek şimdi inşa edilmemiş süreksiz konaklama alanlarına erişim sağlanacak. Filistin İdaresi’nin kamu işleri ve konut bakanı Ahed Bseiso yıkılan yerlerin para geldikçe tekrar kurulacağını söyledi.
patronlardunyasi.com
