Pasifik Okyanusu’nda 9 mercan adasından oluşan ve 11 binden fazla nüfusu bulunan Tuvalu, iklim değişikliği nedeniyle sular altında kalmanın eşiğinde. Bilim insanları 2100’e kadar ülke topraklarının yüzde 95’inin gelgit nedeniyle sular altında kalacağını öngörüyor.

Bu riske karşı Tuvalu hükümeti, ülkenin hoşluklarını, kültürünü ve vatandaşlarının yasal haklarını gelecek kuşaklar için korumak gayesiyle “Dijital Ulus” projesine yöneldi. Bu kapsamda Tuvalu, mirasını korumak için ülkedeki yapılardan doğal hoşluklarına kadar her şeyi dijital ortama taşıyor ve sanal dünya “metaverse”de adeta yeni bir ülke inşa ediyor.

Tuvalu, sanal dünyadaki hudutlarını teminat altına almanın yanı sıra hükümetin faaliyetlerine devam edebilmesi için dijital pasaportlar oluşturmaya çalışıyor. Bu pasaportlar vatandaşlarına, seçim ve referandumlara iştirak, doğum, vefat ve evliliklerin kaydedilmesi ve gibisi birçok resmi süreçleri dijital ortamda yapma imkanı tanıyor.

“DİJİTAL ULUS”

Söz konusu adım birinci olarak “Dijital Ulus” projesi adıyla Tuvalu Dışişleri Bakanı Simon Kofe tarafından 2022’de Mısır’da düzenlenen Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı 27. Taraflar Konferansı’nda (COP27) duyuruldu. “Dijital Ulus” projesi, adaların sanal bir kopyasını oluşturmanın yanı sıra ülkenin kültürel mirasını da yedeklemeyi içeriyor.

Kofe, 2023’te yaptığı açıklamada vatandaşlarına, “Tuvalu’nun ruhunu taşımak üzere tasarlanmış” bir arşiv oluşturmak için en kıymetli eşyalarını ve duygusal öğelerden oluşan kıssaları, şenlik danslarını, çocuklarının seslerini ve anılarını gönderme davetinde bulundu.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KAYNAKLI GÖÇE AİT DÜNYADAKİ BİRİNCİ ANLAŞMA

Tuvalu’nun topraklarını kaybetmesi durumunda vatandaşların nerede yaşayacağı konusunda da bir mutabakat bulunuyor.

Avustralya-Tuvalu Falepili Birliği muahedesi, iklim değişikliği kaynaklı göçe ait dünyadaki birinci belgeyi teşkil ediyor. Muahedede yer alan “onurlu hareketlilik” hususu, Tuvalu halkına kademeli olarak Avustralya’ya göç etme imkanı tanıyor.

Bu durum ise varlığını dijital ortamda sürdürmeyi hedefleyen Tuvalu idaresinin, otorite ve egemenliğini öbür ülke topraklarında nasıl koruyabileceğinin sorgulanmasına yol açıyor.

Bunun dışında Tuvalu, topraklarını kaybetmesiyle memleketler arası hukuk açısından devlet olarak tanınma statüsünü kaybetme riskiyle de karşı karşıya. Memleketler arası hukuka nazaran devlet olmanın kaidelerinden birisi “tanımlanmış topraklara” sahip olmak. Bu kapsamda hükümet, ülkeleri, iklim değişikliği nedeniyle topraklarını kaybetmesi durumunda da Tuvalu’yu bir devlet olarak tanımaya çağırıyor.

Oxford Üniversitesi Profesörü ve müellif Guy S. Goodwin-Gill ve Avustralya Ulusal Üniversitesinden Profesör Donald Rothwell, dijital olarak varlığını sürdürmeyi hedefleyen Tuvalu’nun geleceği hakkında AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.

“ÜLKENİN YASAL DURUMUNU ÖTEKİ DEVLETLERİN YAKLAŞIMI ETKİLER”

Profesör Guy S. Goodwin-Gill, “devlet” olarak kabul edilen ülkenin varlığının sona ermesinin lakin öteki ülkelerin yaklaşımına bağlı olacağını söyledi.

Goodwin-Gill, “Bir bölge yaşanmaz hale gelirse, beşerler öteki bir ülkeye taşınabilirler. Bu noktada ülkenin yasal durumunu öbür devletlerin yaklaşımı tesirler.” dedi.

“Dijital bir ülke”nin varlığını tanımlayan bir milletlerarası yasal çerçevenin şimdi var olmadığını lakin dijitalleşmenin giderek yaygınlaştığını hatırlatan Goodwin-Gill, “Dijitalleşme, toplu kimliğin bir kesimi olarak giderek daha da yaygın hale geliyor. Bu yüzden bilhassa devletlerin dijitalleşmeyi giderek daha fazla tanıyacağını düşünüyorum.” değerlendirmesini yaptı.

Goodwin-Gill, “Avustralya, sular altında kalacak Tuvaluluları tahliye etmeyi ve onlara vatandaşlık vermeyi teklif etti. Fakat bu Tuvalu halkı için kâfi değil zira onlar kimliklerini korumak ve kendi kendilerini yönetmek istiyorlar.” tabirlerini kullandı.

AVUSTRALYA’DA TUVALU VATANDAŞLARININ STATÜ BELİRSİZLİĞİ

Bu durumda Tuvalu vatandaşlarının Avustralya’da “özerk” olarak mı varlıklarını sürdüreceğinin şimdi bilinmediğini belirten Goodwin-Gill, “Tuvalu, nasıl öteki bir ülkenin ve hükümetin maddeleri altında varlığını sürdürebilecek, bu iki hükümetin çatıştığı noktalarda problemler nasıl çözülecek, şimdi bilinmiyor.” diye konuştu.

Göç kararları kapsamında Avustralya’da yaşayan herkesin bulunduğu ülke maddelerine tabi olduğunu söyleyen Goodwin-Gill, Avustralya ile Tuvalu vatandaşları ortasında boşanma, çocukların velayeti, mülkiyet hakları, mevt, hastalık üzere hususlarda bir uzlaşma sağlanması gerektiğinin altını çizdi.

Goodwin-Gill, Tuvalu vatandaşlarının, mümkün göç sonrası Avustralya’daki yasal statüleri konusundaki belirsizliğin, tarafların yapacağı görüşmeler sonucunda ortaya konacağına işaret etti.

Goodwin-Gill, Pasifik Adaları Forumu üye ülkelerince imzalanan “2023 İklim Değişikliği Kaynaklı Deniz Düzeyi Yükselmesi Karşısında Devletin Devamlılığı ve Bireylerin Korunmasına Ait Deklarasyon”un iklim değişikliği nedeniyle yerinden olan bireylerin haklarını koruduğunu anlattı.

Sular altında kalma tehlikesiyle karşı karşıya olan devletlerin memleketler arası hukuk tarafından korunduğunu aktaran Goodwin-Gill, bu deklarasyon sayesinde iklim değişikliği nedeniyle yok olma tehlikesi altında olan ülkelerin meselelerinin daha da görünür hale geldiğini vurguladı.

TUVALU EMSAL OLABİLİR

Bu hususa ait çok sayıda soru işareti ve telaşın mevcut olduğunu kaydeden Goodwin-Gill, “Tuvalu, başka ülkelerin de ilerleyen süreçte uygulayabileceği bir örnek teşkil ediyor. Bence bu durum dünyanın geri kalanını da etkileyebilir.” biçiminde konuştu.

Goodwin-Gill, “İklim değişikliğinin tesirleri nedeniyle yerlerinden olacak şahıslar için uygun tahlillerin bulunmasında dünya genelindeki öbür devletlerin katkıları da gerekiyor.” dedi.

ULUSLARARASI HUKUK AÇISINDAN ŞU AN İÇİN TAHLİL ZOR

Rothwell de milletlerarası hukuka nazaran, bir devletin “tanımlanmış topraklara, daimi bir nüfusa, hükümete ve milletlerarası alakalara girme kapasitesine” sahip olması gerektiğini hatırlatarak, tarihte savaş ve çatışmalar dahil çeşitli olaylar sonucu devletlerin dağılabildiği ya da hudutlarının değişebildiği örneklerin bulunduğuna işaret etti.

Dünyada şimdi iklim değişikliği sonucu bir devletin topraklarını kaybetmesine dair hiçbir tecrübenin olmadığını lakin tarihte bir devletin, zelzele sonucu buzulların erimesiyle yahut volkanik faaliyetler üzere doğal afet sonucu topraklarını kaybettiği örneklerin yer aldığını belirten Rothwell, Tuvalu halkının Avustralya’ya muhtemel göçü sonrası ülkenin egemenliği ve otoritesini bir öteki hükümran ülke üzerinden sürdürmesindeki zorluklara da değindi.

Rothwell, Tuvalu’nun “Dijital Ulus” projesine atıfta bulunarak “(Tuvalu) Nüfusu, Avustralya yahut Türkiye’deki kasabalardan ve hatta kimi köylerden bile daha azdır. Münasebetiyle bu az nüfus için tüm devlet kayıtlarını dijital ortama aktarmak, Türkiye yahut Avustralya üzere büyük ülkeler için olduğu kadar büyük bir sorun değil.” diye konuştu.

Ayrıca Rothwell, hükümet işlerinin dijital ortamdan yürütülmesini, çok uluslu şirketlerin işleyişine benzetti.

Tuvalu’nun topraklarını kaybetmesi durumundaki statüsüne ait Rothwell, “Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun (BMGK) daimi üyeleri dahil tüm devletler için bu problemin milletlerarası hukuk açısından tahlile kavuşturulmasından çok uzağız.” tabirini kullandı.

patronlardunyasi.com