Başkan Erdoğan, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) New York kentindeki Birleşmiş Milletler (BM) 80. Genel Kurulu temasları ve Washington’da ABD Başkanı Donald Trump ile görüşmesinin akabinde yurda dönüşünde uçakta gazetecilere açıklamalarda bulundu ve soruları yanıtladı.
Başkan Trump’la tarihi olarak nitelendirilebilecek bir görüşme gerçekleştirdiniz. Bu görüşmenin Türk-Amerikan ilgilerinin bundan sonraki seyrinde nasıl bir karşılığı olacağını düşünüyorsunuz? Bir de dışarıda birinci gördüğümüz atmosfer çok sıcak, müspet ve yapıcıydı. İçeride baş başa görüşmelerde ayrıntı ve teknik bahislere girdiğinizde genel hava nasıl seyretti?
Ben bilhassa sizlere teşekkür ediyorum. Beyaz Saray’da Sayın Trump ve heyeti tarafından çok güzel ağırlandık. Washington’dan mutlu ayrılıyoruz. Atılan çamurlarla kirletilemeyecek kadar hoş bir ziyaretti. Sayın Başkan’la samimi, yapıcı ve verimli bir atmosferde görüşmelerimizi gerçekleştirdik. Aslında Sayın Trump ile ilişkimiz, malum geçmişten bu yana çok düzgün. Birinci periyodunda farklı bir diyaloğumuz vardı, o devam ediyor. Bu durum inanıyorum ki; Türk-Amerikan ilgilerine de olumlu yansıyacak. Bugüne kadar, dostlarımızla konuşurken açık, net ve unsurlu bir lisan kullandık ve kullanıyoruz. Sayın Trump da açık konuşmayı seven, kanılarını perdesiz dillendiren bir siyasetçi. Amerika ile ilgilerimizi, karşılıklı hürmet temelinde ilerletiyoruz. Tek görüşmeyle her sıkıntıyı halletmek, alışılmış ki mümkün değil. Ama bu temas, birçok hususta manalı ilerleme sağlamamıza yol açtı. İki ülkenin ticaret hacmi de potansiyeli de ortada. 100 milyar dolarlık ikili ticaret gayemiz var. Önderler olarak bunu harekete geçirecek politik iradeye sahibiz. Görüşmemizde ticaret ve yatırımların yanı sıra Gazze’deki insani felaketi ve Suriye konusunu da ele aldık. Sayın Trump’ın küresel barış vizyonunu ben de destekliyorum. Akan kanın durması noktasında iki tarafta da bir mutabakat kelam konusu. İnşallah bu bahiste da kısa müddette bir açılım sağlarız. Yemekte de bütün bu mevzuları her istikametiyle ele alma fırsatını bulduk. Gerek şahsım, gerek bakan arkadaşlarımla birlikte bunları değerlendirdik.
Gazze konusunda Birleşmiş Milletlerde çok değerli bir konuşma yaptınız. Bugün de Trump’la görüştünüz. Trump görüşmeden evvel, yalnızca rehinelerden bahsetti. Daha evvelki konuşmalarında da daima rehinelerden bahsediyor. Baş başa yaptığınız görüşmede, Gazze’de akan kanı, ölen çocukları, açlığı kendisine anlattınız mı? Hatırlattınız mı? “Durdurulması lazım” dediniz mi? Gazze bağlamında nasıl bir görüşme oldu?
Sayın Trump ve bölgemizdeki birtakım ülkelerin önderleriyle yaptığımız toplantılar daima verimli geçti. Bugün Trump’la yaptığımız toplantıda da bu yapan yaklaşımı gördük. Gazze’deki katliamları sonlandırma iradesinin ortaya konulması açısından buluşmamız çok çok değerliydi. Sayın Trump toplantıda Gazze’deki çatışmaların son bulmasını, kalıcı barışa ulaşmanın gerekliliğini söz etti. Biz de Gazze’de ve Filistin’in tamamında evvel ateşkese, sonra da kalıcı barışa nasıl ulaşılabileceğini anlattık. Orada bir anlayış birliği oluştu. Beyaz Saray’daki görüşmemiz, New York’taki toplantımızın devamı niteliğindeydi. İki devletli tahlilin bölgede kalıcı barışı sağlayacak formül olduğunu, mevcut durumun sürdürülemeyeceğini söz ettik. Sayın Trump da mevcut durumun bu türlü devam edemeyeceğinin farkında. Türkiye olarak temel gayemiz, Gazze’deki katliamların bir an evvel sona ermesidir. Çocukların, bayanların ve pak sivillerin hayatını kaybettiği bir tabloyu güvenlik gerekçesiyle açıklamak mümkün değildir. Kimsenin kuşkusu olmasın, Gazze’ye kalıcı ve adil barış gelene kadar bu sıkıntıyı gündemde tutmaya devam edeceğiz. Bunun için elimizden ne geliyorsa yapıyoruz ve yapacağız.
Birleşmiş Milletlerde gözlemledik ki; İsrail giderek yalnızlaşıyor. Sizin Genel Kurul’daki konuşmanızda gösterdiğiniz fotoğraflar da yaşananları bütün çıplaklığıyla gözler önüne serdi. İki soru soracağım. Bir, siz o fotoğrafları görünce ne hissettiniz? İki, bu zulmün, İsrail’in uygunca yalnızlaşması ve Amerika’nın bu durumdan ziyan gördüğünü fark etmesiyle durmasının mümkün olabileceği görüşüne katılıyor musunuz?
Genel Kurul’da bir kere daha gördük ki; İsrail zulmüyle, işlediği insanlık kabahatleriyle artık yalnızlaşmaya başladı. Kelamın bittiği yerde fotoğraflar bizim hislerimize tercüman oluyor. Bir deri bir kemik kalmış çocuğun ayakları her şeyi lisana getiriyor. O yavrunun işler acısı hali bir yandan zalimleri işaret etti, bir yandan zulme seyirci kalanlara asıllı bir hakikat tokadı indirdi. Yıkıntılar ortasındaki beşerler, ellerinde kovalarla, tencerelerle bir kap yemek alabilmek için bakan çaresiz gözler, bize Gazze’yi anlattı. İşte o kareler bize, “duramazsın”, “dinlenemezsin”, “yorulamazsın” dedi. Biz de anlatıyoruz, deva arıyoruz, onlara yardım için çabalıyoruz. Çok şükür, adaleti ve vicdanı savunanlar olarak bugün dünden daha güçlüyüz. Filistin Davası, bugün dünden çok daha biliniyor. Vicdanlı insanların tüm çığlıkları, İsrail’i bugün dünden çok daha rahatsız ediyor. Bakınız bir avuç ülkenin dışında İsrail’in yanında duran artık var mı? Artık kimin haklı, kimin haksız, kimin mazlum, kimin zalim olduğunu gördükleri için bu tablo ortaya çıktı. Biz, “İki devletli çözüm” dediğimizde, duymazdan gelenler, artık bizimle tıpkı safta yer alıyor. Gazze’nin çocukları için, Kudüs’ün onuru için, Mescid-i Aksa’nın haysiyeti için konuşuyoruz. Bu denli katliama, soykırıma, insan hakları ihlallerine imza atanlar hem hukuk, hem tarih önünde hesap verecek. O gün geldiğinde tıpkı bugün olduğu üzere Gazze, Filistin toprağı olacak ve bu yaralar sarılacak. Doğrusu ben buna inanıyorum.
İngiltere ve Fransa, Filistin’i tanıma adımı attırlar lakin bundan sonra, buna paralel bir politik yaklaşım gösterecekler mi? Yoksa Hamas’ı silahsızlandırıp, bertaraf etme maksadında ısrarcı olacaklar mı?
Bu tanıma kararları, bir mana taşıyor. Zulmün karşısında tarafsız kalmak, aslında zalimi cesaretlendirir. Bu kararların tam manasıyla maksadına ulaşmasının yolu, İsrail’e yönelik milletlerarası baskıyı artırmaktan geçiyor. İsrail’i iki devletli tahlile yaklaştıracak formül, memleketler arası toplumun, hukukun, sivil toplum kuruluşlarının, kanaat başkanlarının bir ve bir arada tavır takınmalarıdır. Netanyahu ve katliam şebekesi ne derse desin, umut daima vardır. İşte Filistin’i tanıyan bütün ülkelerde zalimlerin boğuk sesi, mazlumların çığlığını bastırmakta yetersiz kalıyor. Zannetmesinler ki yıkıntılar ortasında Özgür Filistin hayalleri kuran çocuklar yalnız… Değil. Ülkeler, önderler ve en değerlisi halklar, onları görüyor, duyuyor, biliyor. Hakikaten bu yıl, Filistin’le ilgili ana salonda yapılan toplantı değerlidir. Benim 13 yıldır geldiğim Birleşmiş Milletler toplantılarında bu türlü bir tepe olmamıştı. Macron’un yönettiği, Suudi Arabistan temsilcisinin bulunduğu o toplantı, o salondaki iştirak, birinci kere bu derece yüksek, bu derece heyecan doluydu. Filistin’i tanıma iradesi gösteren devletler, “adalet hala var, vicdan hala susmadı” iletisini çok güçlü bir formda ortaya koydu. Artık, diplomatik olarak tanımanın da gerekleri yapılmalı ve bu devletin mazlum, mağdur halkının yanında yer almalılar. Birlikte Filistin’i bu zulüm ve soykırım karanlığından inşallah kurtaracağız. Zira Filistinli çocuklar, bayanlar, erkekler dünyanın öteki bölgelerindeki beşerler kadar yaşama hakkına sahipler.
Türkiye, geniş bir coğrafyada çatışmaların sona erdirilmesi, barışın tesis edilmesi için büyük sorumluluk almış durumda. Yeniden Türkiye, dünyada en çok insani yardım yapan ülkelerden biri. Bilhassa Filistin, Suriye ve Ukrayna üzere kriz bölgelerinde önümüzdeki periyotta Türkiye’nin atacağı yeni adımlar nelerdir?
Öncelikle bizim dış siyasetimiz barış temellidir. Barış odaklı yol haritaları inşa ediyoruz, adımlarımızı da ona nazaran atıyoruz. Zira adil bir barışın kaybedeninin olmayacağına inanıyoruz. Savaşlar, çatışmalar, gerginlikler dünyaya insan, vakit, tıpkı vakitte da kaynak kaybettiriyor. Ukrayna-Rusya savaşını ele alalım. Sizce orada yalnızca bu iki ülke mi kaybediyor? Herkese kaybettiren bir süreç var orada. Savaş bu türlü. Biz bu gerçeği bildiğimiz için savaşların yerini sulh, çatışmaların yerini huzur ve istikrar alsın, istiyoruz. Olağan savaşları başlatmak kolay, lakin bitirmek sıkıntı. Bu nedenle öncelikle etrafımızdaki çatışma alanları olmak üzere tüm bölgelerde barış için çaba gösteriyoruz. Gayretlerimizin beyhude olmadığını aldığımız sonuçlara bakılırsa görmek mümkün. Karadeniz Tahıl Koridoru, esir takasları, İstanbul müzakereleri bu sonuçlardan bazıları… Akan kan durana kadar, biz Türkiye olarak gayretimize devam edeceğiz.
Türkevi bu yıl da adeta alternatif bir Birleşmiş Milletler noktasına dönüşmüş durumda. Bu kapsamda Türk Devlet Teşkilatları çerçevesinde çok sayıda devlet ve hükümet başkanı, Türkevi’ne gelerek orada görüşmeler gerçekleştiriyor, siz de orada kabul ediyorsunuz. Türkevi’nin orada bulunması Türkiye’nin global arabuluculuktaki rolünü nasıl güçlendiriyor? Bir de bu diplomasi trafiğinin Filistin sıkıntısı üzere global sıkıntılara tesiri hakkında ne düşünüyorsunuz?
Türkevi’miz her gelişimizde sahiden bizim göğsümüzü kabartıyor. Dostlarımızı en güzel halde ağırlayarak büyük devlet olmanın gereğini New York’ta yerine getiriyoruz. Yeterli ki Türkevi’ni bu formda inşa etmek suretiyle tarihe bir damga vurmuş olduk. “Artık bizim Amerika’da bu türlü bütün dostları ağırlayabileceğimiz bir yerimiz var” diyebiliyoruz. Türkevi, bir diplomasi merkezidir ve dünyanın gündemindeki en kıymetli bahisleri burada ele alabiliyoruz. Tahlilin, adaletin ve kalıcı barışın nasıl tesis edilebileceğini burada lisana getiriyoruz. Bu diplomasi trafiği yalnızca kelamda değil, alanda ve masada tahlil üreten bir Türkiye portresi ortaya koyuyor. Buradaki diplomasi trafiği, Türkiye’nin daima artan aktifliğinin bir göstergesi. Sözümüzün gücü arttıkça, problemlerin tahlilindeki rolümüz de genişliyor. Bütün bunlar yerinde durarak olmuyor. Çalışacak, temas kuracak, aktifliğinizi artırmak için ataklar yapacaksınız. Olağan bütün bu adımları atmak, bu atılımları yapmak, sizi muhataplarınız karşısında da çok daha güçlü hale getiriyor. Hamdolsun burada gerek devlet ve hükümet liderleriyle yaptığımız görüşmeler, gerek iş adamlarıyla yaptığımız müzakereler, Türkiye’yi onlar karşısında çok daha farklı bir pozisyona getiriyor ve birçok şeyleri biz onlardan da dinleme imkanını buluyoruz.
BM konuşmanıza değinmiştiniz. İsrail yalnızca Gazze değil, Suriye, Yemen, Lübnan ve İran’da da çeşitli taarruzlar gerçekleştirerek bölge barışını tehdit eden adımlar atıyor. Bilhassa Suriye’ye yönelik hücumlar 8 Aralık sürecine ziyan veriyor. Terör kümelerini da bölgede bir yandan cesaretlendiriyor. 58 yıl ortadan sonra Suriye, BM’de yer aldı ve Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara oturumda konuşma yaptı. Siz de Türkevi’nde Sayın Şara ile görüştünüz. Suriye’nin toprak bütünlüğü ve yarınına dair neler söylemek istersiniz?
Gerçi ben Sayın Şara’nın konuşmasını dinleme fırsatı bulamadım, fakat dinleyen arkadaşlardan bilgi aldım. Kendileri de Şara’nın konuşmasını çok çok uygun bulduklarını tabir ettiler. İsrail saldırganlığının, Filistin ile sonlu kalmayacağını, bölgemizde de yansımaları olacağını daha evvel söylemiştim. İsrail’in İran, Lübnan, Yemen ve Suriye’de pervasız taarruzlarına şahit olduk. Suriye’de hem İsrail tarafından yapılan fiili atakları, hem de Suriye’nin barış ve istikrar uğraşlarını baltalama teşebbüslerini gördük. Suriye Cumhurbaşkanı Ahmet Şara ile New York’ta son durumu, Türkevimizde ele aldık. Bu yıl Birleşmiş Milletler Genel Şurası’na katılmaları Suriye hükümetinin milletlerarası meşruiyeti için çok çok değerliydi. Suriye iktisadının ve altyapısının yine ayağa kalkması da çok değerli. Suriye ile her alanda iş birliği projeleri geliştiriyoruz, her vakit Suriye’nin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne kıymet veriyoruz. Araplar, Türkmenler, Kürtler, Sünniler ve Nusayriler, Dürziler, Hristiyanlar… Yani tüm kimlikleriyle Suriyelilerin yan yana barış içinde yaşadığı bir ülke istiyoruz. Suriye idaresi de bizimle tıpkı hisleri paylaşıyor. Bunu dinamitleyecek hiçbir teşebbüse göz yummayız. Terör örgütlerinin Suriye’nin geleceğinde yeri yoktur, olamaz. Milletlerarası toplum da Suriye’de barış ve istikrar için adımlar atmalı. Bölgedeki terör örgütlerini cesaretlendirici faaliyetlerden uzak durmalı. Bilhassa Suriye’ye yönelik yaptırımların kaldırılmasını da çok lakin çok önemsiyoruz.
Mısır ile Türkiye ortasında kurulan düzgün bağlantı, hatta 13 yıl ortadan sonra iki ülkenin Deniz Kuvvetlerinin şu sıralarda Akdeniz’de ortaklaşa tatbikat yapıyor olması, sanki Türkiye ile Libya ortasındaki deniz yetki mutabakatının bir benzerinin Mısır’la da olabileceğinin bir işaret mi? Birebir vakitte Türkiye-Libya-Mısır yakınlaşması sanki İsrail ve Yunanistan cephesinde nasıl yankı bulur bu bağlamda? Yeniden buna ek olarak KIZILELMA insansız savaş uçağının inip kalkacağı, inşasına yeni başlanan ikinci uçak gemimizin ne vakit donanmaya katılacağı muhakkak mi?
Libya’da çatışan iki taraf ortasında Türkiye’nin arabuluculuğuyla sağlanan barış, yalnızca Libya halkı için değil, tüm bölge için bir umut kaynağı olmuştur. Mısır ile kurduğumuz âlâ münasebetler ve 13 yıl ortadan sonra Deniz Kuvvetlerimizin Akdeniz’de birlikte tatbikat yapması Türkiye’nin bölgesel barışta ve güvenlikte oynadığı rolün somut göstergesidir. Türkiye ve Mısır bölgemizin iki değerli ülkesi. Son yıllarda ilgilerimizdeki ilerleme tarihi seviyelerde. Bu iş birliği alanlarını artırmak için çalışıyoruz. Türkiye’nin kimsenin hakkında, egemenliğinde gözü yoktur. Lakin kendi hak ve menfaatlerini de korumakta kararlıdır. Akdeniz’deki kaynaklar konusunda yaklaşımımız nettir. Biz bu kaynaklardan hissemize düşeni alır, kazan kazan unsuruyla de komşularımızla birlikte iş yaparız. Türkiye’nin bu kararlı duruşu bölgede hesapların yine yapılmasına neden oluyor, Türkiye artık masada kelam sahibi, karar alıcı ve istikamet verici bir güçtedir. Uçak gemimizin üretimiyle ilgili çalışmaya gelince, bu hususun sorumluluğu, mesuliyeti birinci derecede Deniz Kuvvetleri Komutanımıza aittir ve bilhassa de Ulusal Savunma Bakanımız Yaşar Güler de işin takibini yapıyor. Vakit olarak “şu vakit bitecek” diye bir söz kullanırsak bu biraz abartılı olur. Fakat herhalde 1-2 yıl içerisinde inşallah gemimizi bitireceğiz.
Sayın Cumhurbaşkanım, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti için bilhassa son yıllarda çok efor sarf eden bir başkansınız. Orada 19 Ekim’de bir seçim var ve siz her fırsatta, her platformda Ada’da iki devletli tahlil teklifini vurguluyorsunuz. 19 Ekim’deki seçim sonuçlarına nazaran Türkiye’nin Kıbrıs siyaseti değişebilir mi?
Kıbrıs konusunda zihnimiz de siyasetimiz da net. Federasyon defteri bizim için artık kapanmıştır. Kimse söz oyunlarıyla bizi tekrar federasyon tartışmalarına çekemez. Kıbrıs Türkü Ada’da azınlık olmayı asla kabul etmeyecektir. Tek gerçekçi tahlil Ada’da iki farklı devletin varlığının kabulüdür. Birleşmiş Milletler Genel Konseyine hitabımızda bunu aslında açık açık lisana getirdik. Halimizi orada bir sefer daha ortaya koyduk; tüm dünyaya ilan ettik. Bu duruşumuzun değişmesini beklemek yanlış olur. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti seçimleri hayırlara vesile olsun istiyoruz. İnanıyoruz ki; Kıbrıs Türk halkı en gerçek, en isabetli tercihi yapacaktır. Anavatan ve garantör olarak, Kıbrıs Türkü kardeşlerimizi asla yalnız bırakmayız.
Geçen yıl 30 Ağustos Zafer Bayramı konuşmanızda iç cephe vurgusu yapmıştınız. “İç kalemizde gedik açılırsa bunu toparlamak meşakkatli olacaktır. Hepimiz bedel öderiz. Milletini seven, kendini bu topraklara ilişkin hisseden kimsenin kaybetme iklimine fırsat vermeyeceğine inanıyorum” demiştiniz. Geçtiğimiz 1 yılda dünyada savaşlar ve tansiyon noktaları daha da arttı. Siz bu noktada muhalefete iç cephe konusunda nasıl bir bildiri vermek istersiniz?
Benim o sözüm çok çok kararlı bir duruşun yansıması, tespitiydi. İç cephe vurgumuzla ülkemizin her alanda güçlenmesi, birlik ve beraberliğin kuvvetlendirmesi muhtaçlığını tabir ettik. Hakikaten sonrasında başlatılan “Terörsüz Türkiye” teşebbüsüyle bu süreç devam etti. İnşallah ülkemiz “Terörsüz Türkiye” maksadına ulaşacak ve geleceğe daha güçlü bir halde yürüyeceğiz. Milletimizi bölen, ayrıştıran, kardeşliğimizi zedeleyen her teşebbüs, aslında bizi içerden yıkmaya çalışan güçlere hizmet ediyor. Biz buna asla müsaade vermeyeceğiz. Bizim iç cephemiz güçlü olursa dışarıda kimse bize diz çöktüremez, bize dayatmalar yapamaz. Ülkemizi yalnızca iç cephe konusunda değil, şu anda her alanda güçlendiriyoruz. Savunma sanayi, teknoloji atakları, iktisat ve daha birçok alanda atılımlarımızı, artırarak devam ettireceğiz. Bizden sonraki kuşaklara tam bağımsız ve müreffeh bir Türkiye bırakmakta kararlıyız.
patronlardunyasi.com