Dış açığın kaynağı ‘teknoloji’
Ekonomim’den H. Bader Arslan’ın tahliline nazaran, ocak-haziran periyodunda ihracattaki yüzde 4,1’lik artış karşısında ithalat yüzde 7,2 artışla 180,9 milyar dolara ulaştı. Altı aylık devirde ihracatımız 5 milyar dolar, ithalatımız 12 milyar dolar yükseldi.
ÜLKE VE SEKTÖRLER
Bu 12 milyar dolarlık yükselişin temelinde birkaç bölüm var. Birincisi 2,9 milyar dolar (%25,3) artışla altın, ikincisi 2,2 milyar dolar artışla (%14,1) otomotiv, üçüncüsü 1,6 milyar dolar (% 8,9) artışla elektrikli makine ve aygıtlar. İlaç, alüminyum, bakır ve plastik de çift haneli artış gösteren dallar ortasında.
İlk yarıda ithalatımızda artışın neredeyse yüzde 70’i dört ülke kaynaklı. Çin kaynaklı artış 2,7 milyar dolar (%12,7), İsviçre kaynaklı artış 2,3 milyar dolar (%44,3), Almanya kaynaklı artış 1,9 milyar dolar (%14,9), BAE kaynaklı artış 1,7 milyar dolar (%57,5) oldu.
TİCARET AÇIĞI
2024 genelinde nispeten sürat kaybeden ithalatın, son aylarda tekrar hareketlenmeye başlaması ile Ekim’de 77,9 milyar dolar ile yakın geçmişin en düşük seviyesine inen yıllıklandırılmış (son 12 aylık) dış ticaret açığımız, bugün prestiji ile 89 milyar dolara çıktı. OVP’de 2025 için yıl sonu varsayımı de bu seviyede. Büyük olasılıkla kestirimin hafif üzerinde bir kapanış yapacağız. Bununla birlikte temel makro-ekonomik istikrarlar açısından bir risk ya da tehditten uzağız.
TÜKETİM MALI İTHALATINDA REKOR
Asıl tehdit, birtakım dallarda ihracat-ithalat istikrarının bozulmaya başlaması. Örneğin birkaç hafta evvelki yazılarımdan birinde bahsettiğim ayakkabı dalında durum hiç iç açıcı değil. Türkiye’de 7 bin civarında ayakkabı üreticisi 350 milyon adet civarında üretim yapıyor. 2021’de 500 milyon dolar ile rekor dış ticaret fazlası veren dal 2024’te 550 milyon dolar ile bu kez dış ticaret açığında rekor kırdı. Çarpıcı bir örnek de otomotiv bölümünden: 2019’da bölümün 17 milyar dolara ulaşan dış ticaret fazlası 2024’te yalnızca 770 milyon dolar oldu.
İki örneğin de tüketime yönelik kesimler olduğuna dikkatinizi çekmek isterim. Elektronik, hazır giysi, mobilya, alkollü içkiler ve meşrubat üzere tüketim eserlerinde de yılın birinci yarısında genel ortalamanın hayli üzerinde ithalat artışı görüyoruz. Birinci altı ayda tüketim malı ithalatımız yüzde 13,9 yükseldi. Yatırım malı ithalatındaki artış yalnızca yüzde 2 olurken, hammadde ithalatı yüzde 6,7 arttı ve şimdiye kadar birinci kere tüketim malı ithalatının yatırım malı ithalatının üzerine çıktığı bir periyottan geçiyoruz.
MİKTAR VE FİYAT
Miktar ve fiyat dataları gecikmeli açıklandığı için birinci altı ayın tamamına yönelik bir fotoğraf çizmek mümkün değil. Bununla birlikte ocak-mayıs dataları de gerekli izlenimi veriyor. Bu periyotta hem ithal ettiğimiz mal ölçüsünde, hem de yaptığımız ithalatın fiyatında evvelki yıla nazaran artış var.
İMALATTA TEKNOLOJİ AÇIĞI
İlginizi çeker mi bilmem fakat, dış ticaret açığımızda yüksek ve orta-yüksek teknolojili eserlerin önemli bir hissesi var. Bu tablo, yılın birinci altı ayında sanayi eserleri dış ticareti için teknoloji kırılımını veriyor. Düşük teknolojili eserlerde 17,5 milyar dolar fazla vermişken, orta-düşükte 10,6 milyar dolar, orta yüksekte 17 milyar dolar, yüksek teknolojide 11,4 milyar dolar açık vermişiz. Durum evvelki yıllarda da buna misal.
Dikkatinizi çekmek istediğim husus, yüksek teknolojili eser ithalatımızın tıpkı kategorideki ihracatın 4 katına yakın olması. Yani ülkemizin önemli bir yüksek teknoloji dış ticaret açığı var. Bu açıdan HİT30 ve teknoloji odaklı sanayi atılımı üzere adımlar manalı ve kıymetli. Fakat firmaları makul bir alana yönlendirmek için en az bunlar kadar değerli olan iki konu daha var: Düşük enflasyon ve gündem kirliliğinin sona erdiği sakin bir sosyoekonomik ortam.
patronlardunyasi.com
