Dünyada artan nakit krizi barter ticaretini doğurdu

Tüm dünya için nakit, artık en değerli ancak en güç ulaşılabilen sermaye haline geldi. Krediye erişim şartlarının ağırlaştığı, ticari kredi faizlerinin rekor düzeylere çıktığı, vadelerin 120 günü aştığı şu günlerde tahsilat krizi hem dünyada hem de Türkiye’de derinleşti. KOBİ’lerin yüzde 60’ı kredi müracaatlarında ret cevabı alırken, mikro işletmelerin yüzde 38’i yıl boyunca hiçbir bankadan kredi kullanamadı.

Bu tablo, piyasalarda ‘barter’ yani takas iktisadını yine gündeme taşıdı. Kısa müddette yüzlerce barter firması türedi. İnternete verdikleri ilanlarla da dikkat çeken firmalar, bu ticarete aracılık yapıp komite alıyor.

YAYGINLIK KAZANDI

Sabah’tan Metin Can’ın haberine nazaran, Türkiye’de gayriresmi biçimde büyüyen barter ağı, bilhassa mikro işletmeler, esnaflar ve hizmet sağlayıcılar ortasında yaygınlaştı.

Makine parkuru verip hammadde alma, web sitesi tasarımı karşılığında eser stoğu verme, tadilat hizmetiyle diş tedavisi alma, toplumsal medya idaresi karşılığında konaklama hizmeti sağlama üzere yeni bir iktisat pratiği doğdu. Anadolu’da faaliyet gösteren iş insanları da takas sisteminin yaygınlaştığını doğruluyor.

Kayseri Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyet gösteren bir mobilya atölyesinin sahibi Mehmet G. tabloyu şu sözlerle özetliyor:
“Krediye ulaşamıyoruz. Tahsilat müddetleri uzadı. Son iki aydır üç büyük muahedeyi barter yoluyla yaptım. Birinde ofis koltuğu verdik, karşılığında medikal takviye hizmeti aldık.”

Gaziantep’te besin üretimi yapan bir bayan teşebbüsçü ise toplumsal medya danışmanlığı karşılığında kuru besin tedariki sağladıklarını ve böylelikle pazarlama faaliyetlerini durdurmadan sürdürdüklerini belirtiyor.

Eskişehir’de faaliyet gösteren bir reklam ajansı da 2024’te 9 barter muahedesi gerçekleştirdiğini, bu sayede nakit harcamalarını yüzde 27 azalttığını kaydediyor.

İNŞAATTA ÇOK YOĞUN

Türkiye İnşaat Gereci Sanayicileri Derneği ve bölüm odalarının bilgilerine nazaran, 2023’e kıyasla 2024’te inşaat materyalleri dalında barter kullanımı yüzde 10 arttı. Tıpkı devirde, birtakım toptan birliklerinde barter müracaatlarında yüzde 30 artış yaşandı. 2025’in birinci 3 ayında ise birebir periyoda nazaran yüzde 40’lık bir artış görüldü.

OKU: İzmirli Kontek Enerji, Makedonya’da yüzde 85 hisse alarak 111 MW’lık santral projesine imza atmaya hazırlanıyor

Barter sistemine yönelen kesimlerin başında inşaat, gayrimenkul, reklam, araç kiralama ve besin geliyor. Bilhassa vadeli satışlarda yaşanan tahsilat krizi nedeniyle firmalar, ellerindeki malı satarak değil, takasla değerlendirmeye başladı.

Bir toptan birliğinin yöneticisi şöyle diyor:
“Örneğin pencere üreten bir firmamız, öbür bir üyeden besin aldı. Bu eserleri de üçüncü bir işletmeye satarak nakde döndü.”

BARTER ÇEKLERİ VAR

Barter süreçlerinde “barter çeki” kullanılıyor. Bu çeklerin üzerinde bir yetki kodu bulunuyor. Sürecin tarafları, bu kodu alarak barter sisteminden doğacak alacaklarını garanti altına alıyor. Böylelikle alacaklar resmi hale geliyor ve taraflar risk almadan takasa girebiliyor. Ülkede gayriresmi barter süreçlerinin hacmi 2024’te 6 milyar TL’yi aştı. 2025’te bu sayının 10 milyar TL’ye ulaşması bekleniyor.

LİKİDİTE KRİZİ AŞILIYOR

Barter sisteminin en sık kullanıldığı alanlar ortasında web tasarımı, toplumsal medya idaresi, teknik servis hizmetleri, reklam/pazarlama tahlilleri ve besin tedariki öne çıkıyor. Uzmanlara nazaran, barter sistemine yönelen firmalar kısa vadede likidite krizini aşarken, uzun vadede müşteri tabanlarını genişletme fırsatı da yakalıyor.

KÜRESELDE DE ARTTI

Sadece mahallî değil, global ölçekte de barter sistemi tekrar tartışılmaya başlandı. Rusya’ya uygulanan ambargolar sonrası kimi ihracatçılar, milletlerarası ödemelerde yaşanan problemleri barter ile aşmaya başladı. Financial Times’ın haberine nazaran, Rus tarım eserleri ihracatçılarının, Pakistan’dan gelen mandalina ve patateslerle takas yoluyla eser alışverişi gerçekleştirdiği belirtiliyor. Emsal modeller, İran ve Çin ortasında da görülüyor.

NE, NEYLE TAKAS EDİLİYOR?