Düyun-u Umumiye İdaresi yetkilisi Fransız Binbaşı Berger, pul vergisinde indirim isteyen Osmanlı basını temsilcilerini 10 günde pes ettirmişti

Burak ARTUNER

Osmanlı Devleti, birinci dış borçlanmasını 1854’te Kırım Savaşı sırasında, savaş maliyetlerini karşılamak için yapmıştı. Yıllar sonra biriken borçları ödeyemeyecek hale gelince, alacaklarıyla mutabakat yoluna gitti. Yaşlı imparatorluk, 1879’da damga, alkollü içki, balık avı, tuz ve tütünden alınan vergi gelirlerini 10 yıl boyunca iç borçlar karşılığı alacaklılara bıraktı.

VERGİ GELİRLERİ İÇ VE DIŞ BORÇLARI KARŞILIYORDU

Ancak alacaklı Avrupa devletleri buna reaksiyon gösterdi ve 1881’de damga, alkollü içki, balık avı, tuz, tütün ve ipekten alınan vergilerin tüm geliri iç ve dış borçlara ayrıldı. İşte bu vergileri toplama ve alacaklılara ödeme misyonu de yeni kurulan Düyun-u Genele İdaresi’ne yani bugünkü ismiyle Genel Borçlar İdaresi’ne verildi.

1896’da Düyun-u Umumiye İdare Meclisi Başkanı, Fransız Binbaşı Leon Berger’di. Binbaşı Berger, sert ve disiplinli bir askerdi. İstanbul gazeteleri ise pul rüsumu yani vergisinin altında inim inim inlemekteydi. Bu vergi, aslında büyük baskı altında olan gazetelerin maliyetini büyük oranda artırıyordu.

Adı dolandırıcılığa ve karanlık işlere karışan Baba Tahir.

BABA TAHİR’İN TEŞEBBÜSLERİ İŞE YARAMADI

Aralarında, “Baba Tahir” namıyla da anılan ve daha sonradan dolandırıcılığa ismi karışacak olan Malumat ve Servet gazetelerinin sahibi Mehmed Tahir Bey’in de bulunduğu gazete sahipleri, geçen yıldan beri Babıali ve Padişah nezdinde görüşmelerde bulunmuştu.

Düyun-u Genele memurları bir fotoğrafta

HEYET OLUŞTURUP, RİCAYA GİTTİLER

Babıali ve Padişah, gazetelerden pulun kaldırılmasını kabul etmişler lakin bu verginin Düyun-u Genele tarafından toplanan vergilerden olduğunu, bu istikametteki bir talebi onların da onaylaması gerektiğini söylemişlerdi. Düyun-u Genele Yönetimi, Osmanlı hükümetinden bu tarafta gelen talebin, “hukuk müşavirliğine iletildiğini” bildirmenin dışında bir açıklama yapmadı. Ortadan 8 ay geçip, hiçbir haber çıkmayınca Osmanlı basını bir heyet oluşturdu.

Alexandre Vallaury tarafından 1897’de inşa edilen Düyunu Genele binası.

“DEFOLUN GİDİN BURADAN…”

Heyette Mehmed Tahir Bey ile birlikte, İkdam gazetesi müdürü ve başyazarı Ahmed Cevdet Efendi, Sabah Gazetesi Müdürü ve imtiyaz sahibi Mihran Efendi ve Tercüman-ı Hakikat gazetesi müdürü Mehmed Cevdet Efendi de vardı. Heyet 11 Ağustos günü, Eminönü’nde bulunan Düyun-u Genele binasına gittiler. Lakin Fransız Binbaşı gelen gazete sahibi ve müdürlerini, üzerlerinde Abdülhamid tarafından verilmiş nişanlar ve sıfatlar bulunduğu halde kabul etmedi. Hatta, heyettekilerin sözüne nazaran “Defolun buradan” diyerek kovdu.

HÜKÜMET OLAYA EL KOYDU

Bu hakaret üzerine Osmanlı Basını, Binbaşı Berger’e yüklenmeye başladı. Gazeteler, “Osmanlı hazinesinden maaş olarak yılda iki bin sterlin üzere çok yüksek bir para alan Fransız binbaşısı, padişahın bu türlü rütbeler verdiği gazetecilere hakaret edemeyeceğini ve onu kovamayacağını yazarak” ağır yanıtlar verdi. İkdam Gazetesi, kendilerine yapılan harekete karşı sarayı harekete geçirmek üzere “Irz ve namus padişahındır” Osmanlı darbımeselini hatırlattı.

BİNBAŞI LEHİNE BİLDİRİ YAYIMLANDI

Ancak Binbaşı Berger de boş durmayıp, gazeteleri Saray’a şikáyet etti. 21 Ağustos’ta gazetelerde hükümetin bir bildirimi yayımlandı ve Düyun-u Genele Yönetim Meclisi liderine haksız, yersiz ataklarda bulunulduğunu, sahiden uzak şeyler yapıldığı ileri sürülerek gazetelerin binbaşı aleyhindeki yazılarını kesmeleri istendi. Zati muhalif basın kalmadığından, mevcut gazeteler de hükümetin bu talebine uymak zorunda kaldılar.

patronlardunyasi.com