EYT ve destekler bütçeyi zorlarken faiz ödemeleri sosyal güvenlik transferlerini yakaladı

Ocak-şubat periyodunda 2 trilyon 89,9 milyar lira olan merkezi idare bütçe har­camalarının 129,4 milyarı gö­revlendirme sarfiyatı, 198,8 mil­yarı da Hazine yardımı olmak üzere toplam 328,2 milyar ile yüzde 15,7’sini toplumsal güven­lik transferleri oluşturdu. Ay­nı devirde yapılan 302,7 mil­yar liralık faiz ödemesi de büt­çe harcamalarından yüzde 14,5 hisse aldı. Geçen yılın tıpkı devrine nazaran toplumsal güven­lik transferleri yüzde 31,3 ar­tarken, faiz ödemeleri yüzde 72,1 oranında artış kaydetti.

SOSYAL GÜVENLİK YÜKÜNDE ÖNEMLİ ARTIŞ YOK

Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), Emekli Sandığı ve BAĞ- KUR, 2007 yılında Sosyal Gü­venlik Kurumu (SGK) olarak tek çatı altında birleştirilmişti. Birleşme öncesi 2006 yılında görevlendirme gideri/görev za­rarı ve Hazine yardımı olarak üç kuruma yapılan toplam ak­tarmanın bütçede hissesi yüzde 14 seviyesinde bulunuyordu.

Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, SGK ve küçük bir kısmı Türkiye İş Kurumu’na olmak üzere toplumsal güvenlik sistemi­ne transferlerin bütçedeki pa­yı pandeminin birinci yılı olan 2020’de yüzde 20,6’ya ka­dar yükseldi. İzleyen dö­nemde ise kelam konu­su hisse gerileyerek 2021’de yüzde 16,4, 2022 ve 2023 yılla­rında yüzde 13,4, 2024’te de yüz­de 13,9 oldu. Bu yılın birinci iki ayı­na ilişkin kısa dö­nemlik data dikkate alın­mazsa 2024 sonu itibarıy­la 2020’ye gö­re 5 puan do­layında düşen toplumsal güvenliğin bütçeye yü­kü, birleşme öncesi periyodun de altında gerçekleşti.

FAİZİN YÜKÜ YİNE ARTIYOR

2006 yılında faiz ödemeleri yüzde 25,8 hisseyle bütçede bü­yük bir tartı teşkil ediyordu. İzleyen periyotta uygulanan siyasetlerle faizin bütçedeki yükü gerileyerek 2017 yılında yüzde 8,4’e kadar düştü. Kelam konusu hisse hükümet sistemi­nin değiştiği yıl olan 2018’den itibaren tekrar yükselişe ge­çerek anılan yıl yüzde 8,9 ve 2019’dan itibaren de tekrar çift haneli seviyeye geldi.

2024 yılı prestijiyle yüzde 11,8 olan faizin bütçedeki pa­yı, bu yılın birinci iki ayında yüzde 14,5’e yükselirken, 2025 yılı­nın tümü için iktisat yöne­timinin öngörüsü yüzde 13,2 seviyesinde bulunuyor. 2025- 2027 devrine ilişkin Orta Vade­li Program’da (OVP) bu yılın tümünde bütçe harcamaları­nın 14 trilyon 731 milyar, fa­iz ödemelerinin ise geçen yıla nazaran yüzde 50 artarak 1 tril­yon 950 milyar lira olması ön­görülüyor. Bu amacın tutması için birinci iki aydaki büyüme iv­mesinin izleyen periyotta ya­vaşlaması gerekiyor.

GSS ve patron için on yılda 897 milyar TL idare bütçesinden toplumsal güvenliğe yapılan transfer­ler içinde “görevlendirme giderle­ri” kapsamında yatırım teşvikleri kapsamında patronlara 5 puanlık toplumsal güvenlik primi takviyesi ve GSS kapsamında devletçe üstleni­len toplumsal güvenliği olmayanların sıhhat primleri de bulunuyor.

Bu transferler olağanda, emeklile­re sıhhat harcaması ve aylık öde­mesi olmadığı için primli toplumsal güvenlik sistemi kapsamında yer almıyor. Çalışma iktisadı uz­manları, toplumsal güvenliğin bütçe­ye yükü hesaplanırken, bu iki ka­lemin dışarıda tutulması gerektiği görüşünde.

Bu yılın birinci iki ayındaki toplumsal güvenlik transferleri içinde patrona prim takviyesi olarak 45,6 milyar ve GSS ödemesi olarak 19 milyar liralık aktarma da yer aldı. Bu iki kalem hariç toplumsal güven­lik transferleri 263,6 milyar lira ile merkezi idare bütçesi giderle­rinden yüzde 12,6 hisse aldı. Buna nazaran birinci iki ayda büt­çede faiz ödemeleri toplumsal güven­lik transferlerinden daha büyük bir tartı oluşturdu.

Son on yılın toplamında ise hesap­lamaya dahil edilen kelam konusu iki transferin toplumsal güvenliğin büt­çeye yükünü 3,1 puan yüksek çı­kardığı belirlendi. 2015 başından bu yılın şubat sonuna kadar olan periyotta bütçeden toplumsal güven­liğe toplam transfer 4 trilyon 293 milyar lira olurken, bunun 589,2 milyarını patronlara prim takviyesi olarak aktarılan fiyat, 307,9 milya­rını da GSS ödemeleri oluşturdu.

Bu periyottaki toplam aktarma­dan bu iki kalem düşüldüğünde 3 trilyon 395,9 milyar lira olan sos­yal güvenlik transferlerinin bu dö­nemde 28 trilyon 804,3 milyar lira olan toplam bütçe masrafı içindeki hissesi yüzde 11,8 olarak hesaplandı.

Özellikle 2024, prim takviyesi ve GSS’de süratli büyüme yılı oldu, bu gelişme toplam transferlerin bütçedeki hissesini yükseltti. 2023’te 81,6 milyar lira olan patrona prim takviyesi öde­melerinin 2024’te 256,9 milyar liraya, GSS ödemelerinin de 61,1 milyardan 103 milyar liraya yük­seldiği dikkati çekti.

İşveren prim dayanağı ve GSS öde­meleri hariç transferlerin merkezi idare bütçesinde 2015 itiba­rıyla yüzde 12,8 olan hissesi, pande­mi yılı olan 2020’de yüzde 17,3’e kadar çıktıktan sonra gerileyerek 2022’de yüzde 10,5, 2023’te yüzde 11,3, 2024’te yüzde 10,6 oldu.

SGK’YA GÖREVLENDİRME SARFİYATI ÖDEMELERİ

Merkezi idare bütçesinden toplumsal gü­venlik transferleri kapsamında doğru­dan Hazine yardımları ve açık finansmanı dışında “görevlendirme gideri” olarak SGK’ya şu ödemeler yapılıyor:

-Devlet memurlarının görev malul­lük aylıkları ile bunların hak sahip­lerine bağlanacak mevt aylıkları karşılığı ödenecek ek karşılıklar

-Emekliler ve hak sahiplerine her ay ödenen meblağlara nazaran belli oranlarda ek ödeme

-Emekliler ve hak sahiplerine bayram ikramiyesi

-Memurlara ödenen emekli ikramiyeleri

-Makam, temsil, gö­rev ve kadrosuzluk tazminatları karşılı­ğı yapılan ödemeler

-Şehit yakını ve gazilere bağlanan aylık ve öbür öde­meler

-Sosyal güvenliği ol­mayanlar için yapılan GSS primleri

-İşveren prim teşviki karşılığı yapılan ödemeler

-Ar-Ge çalışanı işve­ren prim teşviki öde­meleri

-Devralınan özel sandık­lardan gelir bağlan­mış olan­lara ek ödeme.

patronlardunyasi.com