Kanat KUTLUK
Son 20 yıldır Dubai’de yaşıyor ve buradan geniş bir coğrafyaya uzanan iş seyahatleri gerçekleştiriyorum. 2020–2023 yılları arasında ise pandemi periyodunda tekraren Fildişi Sahili’ne gittim. O devirde çalıştığım çok uluslu Amerikan merkezli firma için global kapanmalarda dahi erişilebilir olan pazarları tarıyordum. Hatırlarsınız, o periyotta Türkiye, Körfez Bölgesi ve Hindistan kapandı. Ben de gözümü Afrika’ya çevirdim. Sahra Altı Afrika haritasına baktığımda üç ülkenin açık olduğunu gördüm: Fildişi Kıyısı, Gine ve Senegal.
O ana kadar şirketin radarında dahi olmayan bu ülkeler, benim ferdî inisiyatifimle adım attığımız yeni alanlar oldu. Birinci seyahatimi Fildişi Sahili’ne yaptım. Giden uçaklar boş, sokaklar tenha fakat fırsatlar göz kamaştırıcıydı. Pandeminin en sert günlerinde dahi Abidjan Limanı aralıksız çalışıyor, kakao ihracatı sürüyor, lojistik akslar kesintiye uğramıyordu. Fildişi Sahili’nin dünya kakao üretimininyüzde 40’ını tek başına üstlendiğini bu seyahatlerde öğrendim ve bu toprakların potansiyeline o vakit inandım.
PERDE GERİSİNDE KİM VAR
Fildişi Sahili’nin siyasi ve ekonomik idaresi resmî olarak bağımsız görünse de perde ardında Fransız tesiri hâlâ çok güçlü. İktisat siyasetleri, altyapı yatırımları, bankacılık ve güç üzere stratejik alanlarda karar vericilerin Fransız tesirinden bağımsız hareket ettiğini söylemek güç. Hatta mahallî seçkinin Paris irtibatlı münasebetler ağı, birçok iş fırsatının tarafını belirliyor.
İlginçtir ki, Fransızlardan sonra ülkede süratle yükselmiş ikinci güç Fas olmuş. Fas sermayesi yalnızca özel kesimde değil, kamu projelerinde de hayli etkin. Faslı bankalar, mühendislik firmaları, medya kuruluşları ve danışmanlık şirketleri ülkede derin bir tesir alanına sahip. Fas kralının ülkeye sistemli ziyaretleri de söz konusu.
Üçüncü değerli küme ise Lübnanlılar. 1970’lerdeki iç savaşla Afrika’nın dört bir yanına dağılmış Lübnan diasporası, burada kuşaklar uzunluğu ticaret yaparak güçlü bir ekonomik ağ oluşturmuş. Besin, inşaat, perakende ve lojistikte neredeyse her bölümde tesirleri var. Fransızca konuşmaları, lokal kültüre ahenkleri ve güçlü topluluk bağları sayesinde istikrarlı bir varlıkları var.
Çin’in mevcudiyeti ise alanda görünür lakin derin değil. Devlet takviyeli projelerde yer alsa da Çin, Nijerya üzere ülkelerde kurduğu hâkim yapının bir benzerini henüz Fildişi Sahili’nde kurabilmiş değil.
FRANSIZ ESİNTİLİ BAŞKENT
Fildişi Sahili’nin başşehri Abidjan, Fransız sömürge geçmişinin izlerini taşımaya devam eden bir kent. Kent planlamasından lisan kullanımına, eğitimden kamu idaresine kadar Fransa’nın mirası neredeyse her köşede hissediliyor. Fransızca resmî lisan; fakat gündelik ömürde “Françafrik” denilen, Afrika ile Avrupa ortasında sıkışmış melez bir kültür hâkim.
Ülkenin de içinde yer aldığı Batı Afrika Ekonomik ve Parasal Birliği (UEMOA) üyesi 8 ülkenin tamamı CFA Frangı (XOF) kullanıyor. Bu para ünitesi Fransa Merkez Bankası’nın nezaretinde ve euroya sabitlenmiş durumda. Bölge ülkelerinde uygulanan para siyasetleri, Paris’in onayı olmadan değiştirilemiyor. Fildişi Sahili’nin merkez bankası olan BCEAO’nun (Banque Centrale des États de l’Afrique de l’Ouest) genel merkezi Dakar’da olsa da karar düzenekleri hâlâ büyük ölçüde Fransa ekseninde işliyor.
Bu durum, Abidjan’daki ekonomik faaliyetin görünürde Afrika’ya ilişkin, lakin art planda Avrupa merkezli olduğunu düşündürüyor. Her büyük bankanın ardında bir Fransız yahut Faslı ortak, her büyük yatırım kararında milletlerarası aktörlerin izleri var.
TÜRK ŞİRKETLERİ SAHADA
Bu güçlü rekabet ortamına karşın Türk şirketleri de Fildişi Sahili’nde varlık göstermeye başladı. Limak, Abidjan’daki çimento öğütme tesisiyle bölgede üretime geçen birinci Türk yatırımcı oldu. MFB International, 168 milyon dolarlık un ve kakao sürece tesisi kuruyor. Pegasus Industrie yapı kimyasalları üretimine hazırlanıyor. Otokar ve Yonca Shipyard savunma sanayii alanında mahallî ortaklarla ilerliyor. EMERK üzere firmalar ise bildiğim kadarıyla Abidjan Limanı’nın genişleme projelerinde yer almak üzere fizibilite çalışmalarını sürdürüyor.
VİZYONER TÜRK GİRİŞİMCİLERE AÇIK KAPI
Fildişi Kıyısı yalnızca büyük kümelere değil, vizyoner Türk girişimcilere de açık. Nüfusun yüzde 60’ı 25 yaşın altında ve teknolojiye yüksek uyum gösteriyor. Nüfusun bu kadar genç olmasında geçirilen ağır iç savaşın etkileri de var. Tarım teknolojileri, dijital tahliller, sıhhat, yapı materyalleri, turizm ve yenilenebilir güç henüz gereğince doymamış bölümler ortasında.
Sahada bulunmak, mahallî ortaklarla çalışmak ve uzun vadeli düşünmek kural. Lakin sabırla, gerçek stratejiyle bu pazarda tutunmak mümkün.
TÜRKİYE’NİN DİPLOMASİSİ GÜÇLÜ
Türkiye’nin Abidjan’daki diplomatik varlığı tesirli. Birinci ziyaretlerimde ülkedeki büyükelçimiz Yonca Gündüz Özçeri’ydi; saha hâkimiyeti, lokal alakaları ve Türk iş dünyasına yaklaşımıyla hâlâ takdirle anılır. Bugün birebir vizyonu Deniz Erdoğan Barım sürdürüyor. İki bayan diplomatımızın arka arda vazife yapması hem alandaki temsiliyetimizi hem de diplomatik devamlılığı gösteriyor. Bu güçlü varlık, Türk iş insanları için bir teminat sunuyor.
AFRİKA’DA MUVAFFAKİYET İÇİN GEÇ DEĞİL
Fildişi Kıyısı benim için yalnızca bir vazife yeri olmadı; aynı vakitte yeni pazarlara açılmanın, krizi fırsata çevirmenin ve alanda öğrenmenin sembolü oldu. Fransız tesirinin güçlü olduğu, Fas ve Lübnanlı aktörlerin hâkimiyet kurduğu bu pazarda Türk girişimcilerin yeri şimdi oluşuyor. Rekabet sert lakin fırsatlar hâlen çok fazla.
Doğru iştiraklerle, alana saygılı bir stratejiyle ve sabırla Afrika’da yeni bir muvaffakiyet hikayesi yazmak mümkün. Tahminen sizin hikayeniz de Abidjan’dan başlar.
patronlardunyasi.com