GSYH ve kişi başına gelir rekor seviyeye ulaşan Türkiye’nin ekonomik performansı
2024 yılı için büyüme başlangıçta yüzde 4 olarak hedeflenmiş, 2025-2027 OVP’de ise bunun yüzde 3,5 seviyesinde gerçekleşeceği varsayım edilmişti. Ulusal gelirde yıllık bazda büyüme evvelki üç yıldakine nazaran de daha düşük kaldı. Zincirlenmiş hacim endeksine nazaran GSYH büyüme oranı 2021’de yüzde 11,4, 2022 yılında yüzde 5,5 ve 2023’te yüz de 5,1 olmuştu.
Mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi ise son çeyrekte bir evvelki çeyreğe nazaran yüzde 1,7 arttı. Buna nazaran evvelki iki çeyrekte üst üste çeyreklik bazda yaşanan küçülmeler münasebetiyle ortaya çıkan teknik resesyondan geri dönüldü.
MİLLİ GELİR 1,3 TRİLYON DOLAR
2024’ün tümünde üretim tekniğine nazaran cari fiyatlarla GSYH, 2023’e nazaran yüzde 63,5 artarak 43 trilyon 410 milyar 514 milyon TL oldu. Ulusal gelirin ABD doları cinsinden fiyatı nın da yüzde 17 artışla 1 trilyon 322 milyon 408 bin dolar olduğu hesaplandı. Böylelikle OVP’de öngörülen 1 trilyon 331 milyar liralık gerçekleşme varsayımını ise yakalayamamakla birlikte dolar bazında GSYH Türkiye tarihindeki en yüksek seviyesine ulaştı. Kişi başına GSYH de 2024 yılında cari fiyatlarla 507 bin 615 TL, ABD doları cinsinden 15 bin 463 olarak hesaplandı.
DÜNYA BANKASI’NIN YÜKSEK GELİR LİGİNDE
2023 yılı için belirlediği 14 bin 5 dolar ve 2024 yılı için bu yıl temmuzda güncellenecek mümkün yeni eşik kıymet baz alındığında, Türkiye yüksek olasılıklı kelam konusu lige girmiş bulunuyor. Türkiye’de dolar cinsi kişi başı ulusal gelirin 2024’te ulaştığı bu seviye, güncellenecek bedele nazaran de yüksek gelir ligine girişin yüksek mümkünlük olduğunu gösteriyor. Bu da 69 yıldır orta gelirli ülkeler kategorisinde yer alan Türkiye’nin “orta gelir tuzağından çıkması manasına geliyor.
SANAYİ SON ÇEYREKTE TOPARLANDI
Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, üretim yoluyla GSYH yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde; en stratejik dal olan endüstride birinci çeyrekteki yüz de 4,1’lik büyümenin akabinde gelen ikinci çeyrekteki yüzde 1,5 ve üçüncü çeyrekte de yüz de 2,1’lik küçülmenin akabinde son çeyrekte yüzde 1,4 büyü me yaşandı. Fakat sanayi yıllık bazda yüzde 0,5 oranı ile iktisadi faaliyet kolları içinde en düşük büyümeyi kaydetti. Son çeyrek te geçen yılın birebir devrine nazaran zincirlenmiş hacim endeksi olarak; en süratli büyüme yüzde 8,7 ile inşaat bölümünde gerçek leşti. Zelzele konutları yatırımlarının da tesiriyle birinci çeyrekte yüzde 11,3, ikincide yüzde 6,3, üçüncü çeyrekte yüzde 11,1 büyümüş olan inşaat yıllık bazda da yüzde 9,3 ile en süratli büyüyen iktisadi faaliyet kolu oldu. 2024’ün tümünde finans ve sigorta bölümü yüzde 4,9’la süratli büyüyen bölümler ortasında yer aldı. Yıllık büyüme oranında bu kesimi yüzde 3,9’la tarım, yüzde 3,4’le bilgi ve bağlantı, yüz de 3,1’le hizmetler, yüzde 2,4’le gayrimenkul faaliyetleri, yüz de 1,8’le kamu idaresi, eğitim, sıhhat, yüzde 1,4’le mesleksel, idari, dayanak faaliyetleri, yüzde 1,2 ile başka hizmetler izledi.
HANE HALKI TÜKETİMİ YILLIK YÜZDE 3,7 ARTTI
Tüketim harcamalarının ulusal gelir büyümesine katkısı 2024 yılında da devam etti. Yerleşik hanehalklarının sonuncu tüketim harcamaları 2024 yılının dördüncü çeyreğinde evvelki yılın tıpkı çeyreğine nazaran zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 3,9 arttı. Devletin kesin tüketim harcamaları yüzde 1,6, gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise yüzde 6,1 artış kaydetti.
Yılın tümünde ise yerleşik hanehalklarının tüketim harcamalarında yüzde 3,7 artış yaşandı. Kelam konusu harcamaların cari fiyatlarla GSYH içindeki hissesi yüzde 59,2 oldu. Yılın tümünde devletin kesin tüketim harcamaları yüzde 1,2, gayri safi sabit sermaye oluşumu yüzde 3,9 arttı 2024’te net vergi yüzde 7,7 büyürken, net ihracatın bir evvelki çeyrekte müspet olan katkısı son çeyrekte tekrar negatife döndü. 2024 yılında GSYH deflatörü yüzde 58,5 olarak gerçekleşti. İş gücü ödemelerin 2023’ün son çeyreğinde yüzde 29,6 olan, 2024’ün üçüncü çeyreğinde 36,2’ye yükselen ulusal gelirden aldığı hisse son çeyrekte yüzde 35’e geriledi. Fiyatlı kesitin ulusal gelirden aldığı hissesi gösteren kelam konusu oran yıllık bazda ise yüzde 32,5’ten yüzde 37,9’a çıktı. Lakin bu durum, 2 milyon kişi dolayındaki EYT li emekliliğinden kaynaklandı. Bu bireylere ödenen kıdem tazminatı, ikramiye vb. işgücü ödemesi sayıldığı için oran yükseldi.
YÜKSEK ENFLASYON DÜŞÜK KUR ETKİSİ
Geçen yıl kişi başına ulusal gelirde son iki yıldaki yükselişte, bu periyoda damgasını vuran yüksek enflasyon ve buna karşılık düşük kur artışı nedeniyle TL’de yaşanan pahalanmanın büyük tesiri bulunuyor. Son iki yılda yaşanan yüksek enflasyona karşılık kur artışlarının düşük kalması, diğer deyişle TL’deki gerçek pahalanma sonucu dolar cinsi ulusal gelir kâğıt üzerinde süratle büyüyor, bunun ise “fiktif” bir zenginleşme algısı yarattığı belirtiliyor. Gayri safi yurt içi hasıla bir takvim yılında ülkede yaratılan toplam katma pahanın mali karşılığını söz ediyor. Bunun nüfusa bölünmesi ile kişi başına ulusal gelir bulunuyor. Son yıllarda nüfus artışının giderek sürat kesmesinin de kişi başına gelir artışında kısmi tesiri bulunuyor.
‘YÜKSEK GELİR LİGİ’ NEDİR?
Dünya Bankası, 1987 yılına kadar uzanan bir usule dayanarak yaptığı GSYH ölçümü ile belirlediği pahalar üzerinden ülkeleri kişi başı ulusal gelire nazaran sınıflandırıyor. Bankanın, “Atlas” ismi verilen bu metodla yaptığı sınıflandırmada, yüksek gelir kategorisi için geçerli eşik bedel, Çin, Japonya, İngiltere, ABD ve Euro Bölgesi’nin GSYH deflatörlerinin yüklü ortalamasına dayanıyor. Buna nazaran 2023 yılındaki kişi başı geliri 1.145 dolar ve altında olan ülkeler “düşük gelirli”, 1.146- 4 bin 515 dolar ortasında olanlar “alt orta”, 4 bin 516-14 bin 5 dolar ortasında olanları “üst orta”, 14 bin 5 dolar ve daha yüksek olanlar ise “yüksek gelirli” ülke sayılıyor. 2024’ün göstergesi 1 Temmuz’da aşikâr olacak.
patronlardunyasi.com
