İklim değişikliğinin ada ülkelerine etkisi: Yükselen denizler, kaybolan adalar

Son yıllarda artan karbon salınımının tetiklediği iklim değişikliği, dünya genelinde deniz düzeylerinin yükselmesine ve fırtınaların şiddetlenmesine neden oldu.

Atlantik Okyanusu’nda, Karayipler’in kuzeydoğusunda yer alan Bahamalar ve Pasifik ada ülkesi Tuvalu, deniz suyunun süratle yükselmesi karşısında en savunmasız adalar olarak kabul ediliyor.

Yaklaşık 700 kadar ada ve 2 binden fazla adacıktan oluşan Bahamalar, topraklarının geçirgen ve gözenekli yapısı, alçak rakımlı olması ve nüfusunun büyük kısmının kıyı şeridi boyunca yaşaması nedeniyle risk altında bulunuyor.

Pasifik Okyanusu’nda 9 mercan adasından oluşan ve 11 binden fazla nüfusu bulunan Tuvalu ise iklim değişikliği nedeniyle sular altında kalmanın eşiğine geldi. Bilim insanları, 2100’e kadar ülke topraklarının yüzde 95’inin gelgit nedeniyle sular altında kalacağını öngörüyor.

DİJİTAL ULUS

Tuvalu’nun 100 yıl içinde iklim değişikliği nedeniyle sular altında kalarak tüm topraklarını kaybetme ihtimali, memleketler arası hukuk açısından ülkenin “devlet statüsünü” tehlikeye atıyor.

Bu riske karşı Tuvalu hükümeti, ülkenin hoşluklarını, kültürünü ve vatandaşlarının yasal haklarını gelecek kuşaklar için korumak emeliyle “Dijital Ulus” projesine yöneldi. Bu kapsamda Tuvalu, mirasını korumak için ülkedeki yapılardan doğal hoşluklarına kadar her şeyi dijital ortama taşıyor ve sanal dünya “metaverse”de adeta yeni bir ülke inşa ediyor.

BAHAMALAR, KARAYİPLER’DE EN FAZLA KIYI KAYBI YAŞAYAN ÜLKE OLACAK

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s raporunda, deniz düzeyinin 1 metre kadar yükselmesi durumunda, Bahamalar topraklarının yüzde 12’sinin sular altında kalacağı ortaya konuldu.

Raporda, Bahamalar’ın, 2050’ye kadar Karayipler bölgesinde en fazla kıyı kaybı yaşayacak ülke olacağı aktarıldı.

Bahamalar’ın, Mart 2024’te, Milletlerarası Adalet Divanı’na (UAD) sunduğu yazılı beyanda da artan su düzeylerinin ada halkı üzerindeki “yıkıcı etkilerine” ve milletlerarası topluluğun bu mevzuda hemen harekete geçmesine vurgu yapıldı.

Beyanda, artan deniz düzeyi sonucu 2050’ye kadar kıyı şeridinin yüzde 55 ila 59’unun yok olacağı, 2100’e kadar da ülkedeki tüm plajların büsbütün sular altında kalacağı belirtildi.

Deniz çayırları, mangrov ormanları ve mercan resifleri üzere ada ekosistemini oluşturan ögelerin, her yıl yüzde 1 ila 2 oranında azaldığı da kaydedilen beyanda, acil global tedbirler alınmazsa Bahamalar’ın topraklarının, iktisadının ve global mirasının “geri döndürülemez” biçimde ziyan göreceğine dikkati çekildi.

YÜKSELEN DENİZ DÜZEYLERİNİN OLUMSUZ TESİRİ ÇİN ‘YAVAŞ ŞİDDET’ TANIMI

“Sea Change” isimli kitabında iklim değişikliği ve artan deniz düzeylerinin ada ülkeleri üzerindeki tesirini anlatan müellif ve Profesör Christina Gerhardt, yaptığı açıklamada, deniz düzeylerinin yükselmesinin gerisinde 2 ana neden olduğundan bahsetti.

Bunlardan birincisinin kara buzullarının ve kutuplardaki buzulların erimesi olduğunu belirten Gerhardt, öteki nedenin de termal genişleme olarak bilinen, suların ısınmasıyla genişlediği ve daha fazla yer kapladığı olay olduğunu aktardı.

Kitabında, yükselen deniz düzeylerinin ada halklarıyla ekosistemler üzerindeki olumsuz tesirini tanımlamak için “yavaş şiddet” tabirini kullanan Gerhardt, bunun nedenini şöyle açıkladı:

“Bu terim, gazetecilerin çoklukla haberleştirdiği ‘olay bazlı şiddet’ ile terslik oluşturuyor. Örneğin, savaş esnasında sivillerin bombalanması, patlamalar sonucu yıkılan bir tren istasyonu, sarsıntıda çöken bir bina, Maui’deki Lahaina’da çıkan bir yangın yahut bir kasırga sonucu 2 metre suyla dolan bir bodrum katı ‘olay bazlı şiddete’ örnek. Öte yandan, ‘yavaş şiddet’ uzun vadeye yayılan olaylara odaklanır. Bu kavram, çoklukla iklim değişikliğinin ve deniz düzeyinin yükselmesinin tesirlerini anlamak açısından kritiktir.”

Gerhardt, Karayipler’de deniz düzeyinin yükselmesi nedeniyle en fazla risk altındaki adanın Bahamalar olduğunu belirtti.

Bahamalar’daki en yüksek noktanın yaklaşık 64 metre ile Alvernia Dağı olduğunu, adaların büyük kısmının da deniz düzeyinden sadece birkaç metre üstte bulunduğunu bildiren Gerhardt, Ada’nın düşük rakımlı olmasının risk derecesini artırdığını anlattı.

Gerhardt, Bahamalar’ı oluşturan adaların jeolojik yapılarının “gözenekli ve geçirgen” kireç taşından oluştuğuna, bu nedenle deniz düzeyi yükseldiğinde adaların yeraltından gelen su baskınlarıyla da karşı karşıya kalacağına dikkati çekti.

DENİZ SUYU, TARIM ALANLARI VE ALTYAPIDA TAHRİBATA YOL AÇIYOR

Deniz düzeyinin yükseldiği topraklarda, tuzlu suyun tarım alanlarını tahrip ettiğini vurgulayan Gerhardt, tuzlu suyun, toprağın kimyasal istikrarını bozarak bitkilerin gelişmesini engellediğini belirtti.

Gerhardt, “Ada’da yaşayan topluluklar, geçimlerini tarım ve balıkçılıkla sağlayan insanlardan oluşuyor. Kendi yetiştirdikleri ve avladıklarıyla hayatlarını sürdürmeye bağımlılar. Bu nedenle, deniz suyu ziraî randımanı ve kendi kendine yetme kapasitesini önemli halde etkiliyor.” sözünü kullandı.

Bahamalar’da ırmak olmadığı için halkın tatlı su muhtaçlığını yeraltı su rezervlerinden karşıladığına işaret eden Gerhardt, tuzlu suyun sızması halinde bu kaynakların kirlenebileceğine ve içme suyu sorunu çekileceğine işaret etti.

Gerhardt, deniz düzeyinin yükselmesinin altyapıda da hasara yol açacağını söyleyerek, “Havaalanları, yollar, atık su arıtma tesisleri, pak içme suyu sağlayan altyapılar ve çoklukla su kenarına inşa edilen güç santralleri büyük risk altında.” değerlendirmesinde bulundu.

İKLİM MÜLTECİLERİ

“Deniz düzeyinin yükselmesi, alçak rakımlı ada ülkelerinin varlığını tehdit ediyor.” diyen Gerhardt, “Bu adalarda ömür giderek zorlaşıyor; tuzlu su, tatlı su kaynaklarını tahrip ederek yer altı suyu rezervlerini kullanılamaz hale getiriyor. Kuraklık mevcut su kıtlığını daha da artırıyor, toprağın tuzlanması tarım alanlarını elverişsiz hale getiriyor. Bu nedenlerden dolayı de ada halkının geçim kaynakları ziyan görüyor.” tabirlerini kullandı.

Bütün bu nedenlerin ada sakinlerini göç etmeye ittiğine değinen Gerhardt, “iklim mültecileri” teriminin, iklim değişikliğinin neden olduğu olumsuz tesirler nedeniyle yaşadıkları bölgeleri terk etmek zorunda kalanlar için kullanıldığını vurguladı.

Gerhardt, göçün, deniz düzeyinin yükselmesinin kaçınılmaz sonucu olduğuna işaret ederek, “İklim krizi şiddetlendikçe, daha fazla insan yaşadığı toprakları terk etmek zorunda kalacak.”dedi.

YÜKSELEN OKYANUSLAR, GLOBAL TEHDİT OLUŞTURMAKTA

İklim bilimi ve iklim değişikliğinin tesirleri üzerine çalışmalar yapan bağımsız araştırma kuruluşu Climate Central tarafından yayımlanan raporda, Bahamalar’ın, öbür ada ülkelerine kıyasla açık orta en büyük tehditle karşı karşıya olduğu ortaya konuldu.

Raporda, Bahamalar için 2050 yılına kadar deniz düzeyinin 0,32 metre, 2100 yılına kadar ise 0,82 metre yükselmesinin öngörüldüğü aktarıldı.

Raporun muharriri Dr. Scott Kulp, yaptığı açıklamada, alçak rakımlı adaların, daha sık ve daha şiddetli kıyı taşkınlarıyla karşı karşıya kalacağını, denizin iç bölümlere kadar ilerleyeceğini, Karayipler genelinde ömrü ve geçim kaynaklarını tehdit edeceğini belirtti.

Kulp, “Hemen çabucak her kıyı topluluğu, deniz düzeylerinin yükselmesi sonucu artan taşkın riskleriyle karşı karşıya. Bu durum, milyonlarca insanın hayatını tehlikeye atarken, değerli ekonomik merkezleri felç edebilir, dünya genelinde sanayileri ve devletleri olumsuz etkileyebilir. Yükselen okyanuslar, neredeyse dünyadaki herkesi etkileyecek global tehdit oluşturmakta.” değerlendirmesinde bulundu.

Devletlerin Paris Mutabakatı’nda belirlenen gayeleri karşılamaktan hala çok uzak olduğunu kaydeden Kulp, “Karbon salınımını mümkün olduğunca keskin ve süratli formda azaltmak, deniz düzeyinin yükselme suratını yavaşlatmanın ve Karayipler’deki kıyı topluluklarının korunması için daha fazla vakit kazanmanın tek yolu.” diye konuştu.

patronlardunyasi.com