İmparator Marcus Aurelius’un 65 yıllık Türkiye hasreti bitti

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada, bu değerli dönüşü “tarihi bir başarı” olarak niteledi.
Ersoy paylaşımında şu tabirlere yer verdi:

“Uzun soluklu bir çabaydı. Biz haklıydık, kararlıydık, sabırlıydık ve kazandık… Tırnaklarımızla kazıyarak gereken kanıtları topladık!
Ve ‘Filozof İmparator’ Marcus Aurelius’u, ilişkin olduğu topraklara geri getirdik.

Boubon Antik Kenti’nden 1960’larda kaçırılan Marcus Aurelius Heykeli, 65 yıl sonra Türkiye’ye döndü.

ABD’de sergilenen bu eşsiz eser; bilimsel tahliller, arşiv evrakları ve şahit sözleriyle ülkemize iade edildi.

Diplomasi, hukuk ve bilimin ortak gücüyle, New York Manhattan Bölge Savcılığı ve ABD İç Güvenlik Soruşturmaları Ünitesiyle yürüttüğümüz bu süreç, yalnızca bir iade değil; tarihî bir muvaffakiyettir. Marcus Aurelius’un ülkemize dönüşü, yıllardır süren hak arayışımızın somut bir sonucudur.
İster yurt içinde ister yurt dışında olsun, kaçırılan tüm kültürel mirasımıza sonuna kadar sahip çıkmaya kararlılıkla devam edeceğiz. Filozof İmparator’u çok yakında, sürpriz bir stantta Ankaralılarla buluşturacağız.

Türk arkeolojisinin değerli ismi merhum Prof. Dr. Jale İnan öncülüğünde başlayan bu süreçte emeği geçen Burdur Müzemize, Boubon hafriyat takımımıza, bilhassa de Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Çaba Dairesi Başkanlığımıza teşekkür ediyorum.
Ayrıca, Marcus Aurelius heykelinin ülkemize taşınmasında verdikleri değerli takviye için bayrak taşıyıcımız Türk Hava Yolları’na şükranlarımı sunuyorum.”

1960’LARDA KAÇIRILDI, OHİO’YA ULAŞTI

MS 2. ve 3. yüzyıllara tarihlenen Marcus Aurelius heykeli, Burdur’un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti’nde 1960’lı yıllarda yapılan kaçak hafriyatlar sonucu yurt dışına çıkarıldı. Anadolu’nun en nadide bronz heykellerinden biri olan eser, yıllar içinde el değiştirerek ABD’nin Ohio eyaletindeki Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonuna girdi.

Türkiye’nin 65 yılı aşkın müddettir peşinde olduğu bu eser, Prof. Dr. Jale İnan’ın öncülüğünde yürütülen çalışmalarla birinci sefer bilim dünyasının gündemine taşındı. Heykel, Roma İmparatoru Marcus Aurelius’u bir filozof olarak tasvir etmesi nedeniyle antik sanat tarihinde özel bir yere sahip.

2021’DE BAŞLAYAN ORTAK SORUŞTURMA SONUÇ VERDİ

Kültür ve Turizm Bakanlığı ile New York Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturmaları Ünitesi, 2021 yılında ortak bir çalışma başlattı. Bu süreçte sırf Marcus Aurelius heykeli değil, tıpkı vakitte Boubon kökenli Lucius Verus, Septimius Severus ve Caracalla üzere Roma imparatorlarına ilişkin öteki heykel ve heykel başları da Türkiye’ye iade edildi.

Marcus Aurelius heykelinin Boubon Antik Kenti’ndeki Sebasteion yapısına ilişkin olduğu, yıllar içinde toplanan bilimsel datalar, akademik araştırmalar, arşiv evrakları ve görgü şahitlerinin tabirleriyle net biçimde ortaya kondu.

Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturmaları Ünitesi (HSI), bilhassa şahitlerin 1967’deki kaçak hafriyata dair verdiği bilgiler, düstur üzerindeki negatif izlerle heykelin ayak ölçülerinin birebir uyuşması ve misal bir sandalet örneğinin Kybra Antik Kenti kazılarında bulunması ile Türkiye’nin iade talebini haklı buldu ve Cleveland Sanat Müzesi’ndeki heykele el konulmasına karar verdi.

MAHKEMEDEN LABORATUVARA UZANAN SÜREÇ

Cleveland Sanat Müzesi, Ekim 2023’te New York Yüksek Mahkemesi’nin el koyma kararına itiraz ederek heykelin Boubon’la ilişkilendirilmesine karşı dava açtı. Lakin Almanya’daki Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi laboratuvarlarında yapılan tahliller, heykelin uzun yıllar Boubon toprağında gömülü kaldığını kesin olarak ortaya koydu.

2024 yılı mayıs ayında, Bakanlık uzmanlarının nezaretinde heykelin silikon ayak kalıbı alındı ve Boubon Antik Kenti’ndeki esaslarla birebir uyumlu olduğu belgelendi. Cleveland Müzesi’nin talep ettiği bilimsel tahlil sürecine Kültür ve Turizm Bakanlığı, uzlaşmacı bir tutumla olumlu yaklaşarak sürecin sağlıklı ilerlemesini sağladı.

“TIRNAKLARIMIZLA KAZIYARAK REFERANS ALDIK”

Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz heykelin iade sürecinde Cleveland Sanat Müzesi’nin, yapıtın kökenine ait bilimsel kuşkularını gidermek maksadıyla toprak tahlili talep ettiği bildirildi.

Boz’un verdiği bilgiye nazaran, heykelin altındaki esas içinde yer alan küçük bir delik ile heykelin ayağındaki kurşun çıkıntının münasebeti araştırıldı. Bu maksatla, heykelin Boubon Antik Kenti kökenli olduğunu ispatlayacak referans niteliğinde bir toprak örneğine muhtaçlık duyuldu. Referans olarak 1967 yılında jandarma operasyonuyla ele geçirilen ve hala Burdur Müzesi’nde korunan Valerianus heykeli seçildi. Bu heykelin içindeki toprak ile Marcus Aurelius heykelinden alınacak örnekler karşılaştırılarak her iki yapıtın birebir ortamda korunmuş olup olmadığı araştırıldı.

Boz konuşmasına şöyle devam etti:

“Burada enteresan bir şey oldu. Olağan heykelin içindeki toprak katılaşmış bir toprak. O yüzden bir türlü toprak örneği gelmiyordu heykelden. Bunun için çok gayret sarf etti restoratörlerimiz, konservatörlerimiz. Lakin gelmiyordu. Ve bu o denli bir andı ki artık bizim için bu son talihti. Bütün telaşları ve olumsuz yorumları ortadan kaldırıp bu heykelin evet Anadolu kökenli evet Burdur kökenli diyebilmemiz için. O noktada artık iş biraz daha içgüdülerimize kaldı ve tırnaklarımızla kazıyarak heykelin içinden referans alacağımız toprağı döktük. Ve o noktada memleketler arası uzmanın artık örnek gelmiyor dediği noktada biz bakanlık çalışanları olarak birazcık daha inanmışlıkla diyelim tahminen öne çıkarak bu örnekleri alma bahtına sahip olduk.

Yine tabi ki memleketler arası uzmanımızın kontrolünde. Ve son derece dikkatli bir biçimde asitsiz kâğıtlarla yapılan numune alma sürecimizi tamamlamış olduk.”

Yapılan laboratuvar testleri, her iki heykelin de birebir toprak bileşimine sahip olduğunu ve Boubon Antik Kenti’nden çıkarıldığını bilimsel olarak kanıtladı.

Bu ispatların akabinde Cleveland Sanat Müzesi, davadan vazgeçtiğini ve iade kararını kabul ettiğini Manhattan Bölge Savcılığı aracılığıyla Türkiye’ye resmi olarak bildirdi.

TARİHE GEÇEN BİR MÜCADELE

Marcus Aurelius heykelinin Türkiye’ye dönüşü, sırf bir yapıtın iadesi değil, birebir vakitte milletlerarası hukuk, bilim ve diplomasinin ortak başarısı olarak kayıtlara geçerken, Kültür ve Turizm Bakanlığının tarihî eser kaçakçılığıyla çabada “en kıymetli dönüm noktalarından biri” olarak da tarihe geçti.

YAKIN VAKİTTE ANKARA’DA SERGİLENECEK

Bakan Ersoy paylaşımında Marcus Aurelius heykelinin yakın bir vakitte Ankara’da gerçekleştirilecek bir stant ile sanatseverlerle buluşacağını da belirtti.

Kültür ve Turizm Bakanlığı, yurt dışına kaçırılan tüm kültürel miras varlıklarını geri kazanmak için kararlılıkla çalışmalarını sürdürüyor.

patronlardunyasi.com