Ekonomim’den Merve Yiğitcan’ın haberine nazaran, İstanbul Ticaret Odası (İTO), 1995 yılından beri hazırlayıp kamuoyuyla paylaştığı ‘İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’ni, yenileyerek 1 Şubat’tan itibaren ‘İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’ ismiyle yayımlamaya başlayacak.
Yeni indeksin ayrıntılarının paylaşılması gayesiyle düzenlenen toplantıya İTO Başkanı Şekib Avdagiç ev sahipliği yaparken, İTO Bilim Kurulu ve hanehalkı araştırmalarını yapan NielsenIQ yetkilileri de yer aldı. Verilen bilgiye nazaran 1995 yılı bazlı indekste 242 unsur bulunurken, 2023 baz yıllı İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nde 493 unsur yer alıyor. İndeksteki ana küme sayısı 8’den 12’ye çıkarılırken, fiyat derleme sayısı da 15 bin 725’ten 24 bin 500’e yükseltildi.
İTO tarafından hesaplanan ve açıklanan indekslerin fiyatları, yüklü olarak ‘yerinde bilgi toplama’ formülüyle temin ediliyordu. Yeni indekste ise bu metoda ek olarak kısmen ‘internet üzerinden’ bilgi temini de yapılmaya başlandı. Yeni indeks için İTO Bilim Kurulu, İTO Stratejik Araştırmalar Merkezi (İTOSAM) İstatistik Ünitesi ve NielsenIQ Türkiye Tüketici ve İçgörü Araştırmaları Bölümü’nün çalışmaları ile aylık 350 hane takip edilerek, toplam 2 bin 400 hanenin iştirak gösterdiği tüketim araştırması yapıldı. İndeks çalışmaları kapsamında Ocak 2023’ten bugüne kadar geçen 25 ayda toplamda 586 binin üzerinde fiyat verisi toplandı. Çalışma için tüketici davranışlarını ölçme ve hane halkı araştırmaları konusunda NielsenIQ Türkiye danışmanlık hizmeti verirken, İTO’nun yeni indeksini hazırlayan Bilim Kurulu’nda şu isimler yer aldı: Bilgi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ege Yazgan, İstanbul Ticaret Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Elçin Aykaç Alp, Ulusal İstihbarat Akademisi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mevlüt Tatlıyer, Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurullah Gür, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Kaya ve Dr. Barış Soybilgen’den oluştu.
ULAŞTIRMANIN TARTISI YÜZDE 13,81’E ÇIKTI
Peki yeni indekste ana harcama kümeleri ve yükleri nasıl değişti? Yeni indeksin ayrıntılarını paylaşan Prof. Dr. Ege Yazgan, burada TÜİK’in ana endeksinden farklı olarak besin, konut ve ulaştırma harcamalarının yükünün daha fazla olduğunu söyledi. Verilen bilgilere nazaran, eski indekste besin harcamalarının yükü yüzde 42,49 iken bu oran yeni indekste yüzde 30,70 olarak güncellendi. Konut harcamalarının yükü ise 1,26 puan azalarak yüzde 19,46 olarak hesaplandı. Her ne kadar tartılar gerilese de bu iki kümenin indeksteki tartısı yüzde 50 civarında oldu. Ulaştırma harcamalarının yükü ise eski indekste yüzde 5,95 iken, yeni indekste yüzde 13,81’e çıktı.
SOBA ÇIKTI, CEP TELEFONU GİRDİ
Madde sepetinde de birtakım değişiklikler yapılırken, eski indekste yer alan soba, gazete, görüntü, radyo, kaset çalar, mevt ve cenaze masrafları, odun ve kapıcı fiyatı üzere artık tüketimi zayıflayan kimi eserler unsur sepetinden çıkarılmış. Yeni husus sepetine ise eskisinde olmayan araba, cep telefonu/faturalı, internet faturası, dijital yayın üyelikleri, yeni hizmete giren toplu taşıma fiyatları ve yeni bilişim eserleri eklendi.
AVDAGİÇ: TÜKETİM ALIŞKANLIKLARI DEĞİŞTİ
Yeni indeksin tanıtım toplantısında konuşan İTO Başkanı Şekib Avdagiç, Türkiye’de devamlılığı olan ve bilimsel kabul gören indeksi yayınlayan birinci ulusal kurumun İTO olduğunu söyledi. Günün değişen kaidelerine nazaran indeksi yenilemenin, baz yılını değiştirmenin, eser küme ve hususlarını güncellemenin bir mecburilik olduğunu söyleyen Avdagiç, şöyle devam etti:
“Tüketim davranışlarımızda esaslı değişiklikler oldu, oluyor. Dün hiç düşünülmeyen hizmet ve eserler, temel gereksinimler ortasına girdi. Bir evvelki indeksimizde ‘soba, görüntü, kaset çalar, odun, aidata dahil olmayan kapıcı ücretleri’ üzere başlıklar vardı. Artık İstanbul’da doğalgazsız mesken yok, görüntü kaset izleyen yok. Ancak hepimiz araba, cep telefonu, internet, dijital platformlar kullanıyoruz. Münasebetiyle 30 yıldır kullandığımız 1995 baz yıllı indeksimiz artık kâfi olmamaya başladı. Bu nedenle İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’nin güncellenmesi için 2019 itibariyle çalışmalara start verdik. Ne yazık ki ortaya 2 yıllık pandemi girdi, hem fiyatlamalarda hem de tüketim biçimlerinde anormallikler oldu. Biliyorsunuz, baz yılının fevkalâde gelişmelerden mümkün olduğunca arındığı bir yıl olması gerekiyor. Bu nedenle çalışmalarımızın başlangıç tarihini erteledik. Olağanlaşma sürecinin kabul edilecek bir düzeye gelmesini bekledik. Yeni indeksimizi birinci sefer 2023 yılında teste başladık. Baz yılı olarak da 2023’ü temel aldık. 1 Şubat 2025’ten itibaren de resmi olarak yürürlüğe koyuyoruz.”
“EUROSTAT İLE BİREBİR NİTELİKTE”
İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nin Türkiye’deki en şimdiki İstanbul indeksi olma özelliğini taşıdığını söyleyen Avdagiç, “Tıpkı birinci indeks ve sonrasındakilerde olduğu üzere bu indeksimiz de metodolojik açıdan çağdaş ve bilimsel özelliklere sahip. Bir öbür sözle yeni indeksimiz, metodolojik açıdan EUROSTAT ile tıpkı nitelikleri taşıyor. 2023 bazlı İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nin kentimiz ve ticaret alemimiz için iyi olmasını diliyorum” sözlerini kullandı.
“İSTANBUL’A ÖZEL DAHA GENEL BİR TÜKETİM ENDEKSİ ÜZERİNDE ÇALIŞILDI”
İTO Bilim Kurulu ismine kelam alan Heyet Üyesi ve Bilgi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ege Yazgan da İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’nin yenilenmesinin çok değerli olduğunu söylerken, “Tüketici harcama kalıpları ve tartıları eski kalmıştı. Bunların yenilenmesi gerekiyordu” dedi. İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’nin ana çıkış itibariyle fiyatlı bölümün tüketim alışkanlıklarının kalıpları üzerine ağırlaştığını anımsatan Yazgan, “İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi, tabi daha tüm tüketicileri gösteren bir endeks. İstanbul’a özel daha genel bir tüketim endeksi üzerinde çalışıldı. Burada besin, konut ve ulaştırma harcamalarına TÜİK’e nazaran daha fazla tartı verildiğini söyleyebiliriz. Ücretlilerin de harcamalarının en değerli kısımlarını bu 3 kümenin oluşturduğu düşünüldüğünde, bu haliyle yeni indeksin de eski indeksin ruhunu taşıyor” diye konuştu.
patronlardunyasi.com