Kurumlar vergisinde tablo değişti: Büyük şirketlerin yükü azalırken enflasyon düzeltmesi sonrası vergiyi KOBİ’ler sırtladı

Türkiye’de birinci sefer 2004 yılında uygulanan, bu tarihten sonra birinci defa 2021 yılında kaidelerin oluştuğu (3 devir toplamı yüzde 100 ve son periyot yüzde 10) enflasyon düzeltmesi ertelemelerin akabinde 2023 sonu prestijiyle başlandı. Bilhassa küçük şirketler “daha az vergi ödeyeceğini zannederek” enflasyon düzeltmesinde ısrar ettiler. Fakat pratikte bunun tam aykırısı bir sonuçla karşılaşıldı.

Aynı vakitte enflasyon düzeltmesi sonrası verginin büyük şirketlere nazaran KOBİ’ler tarafından sırtlandığı sonucuna ulaşılabilecek datalar oluştu. Yeni İktisat Danışmanlık A.Ş Kurucu Ortağı Nazmi Karyağdı’nın yaptığı kapsamlı tahlile nazaran Türkiye’de brüt satış hasılatının yüzde 62’sini gerçekleştiren büyük işletmeler kurumlar vergisinin yüzde 58’ini ödediler. Buna karşılık hasılatın yüzde 38’ini sağlayan KOBİ’lerin vergideki hissesi ise yüzde 42 seviyesinde gerçekleşti.

VERGİ TAHSİLATI ENFLASYONUN ALTINDA KALDI

Ekonomim’den Hüseyin Gökçe’nin haberie nazaran, kurumlar vergisi tahsilatı tarafından 2024-2025 yıllarını karşılaştıran Karyağdı, bu devirde kurumlar vergisi tahsilatının enflasyonun altında kaldığı değerlendirmesinde bulundu. Uygulayıcıların hazır olmadığı gerekçesiyle yasal düzenlemeyle 2023 sonuna ertelenen enflasyon düzeltmesi kapsamında bilançoların 31 Aralık 2023 prestijiyle vergisiz formda güncellendiğini belirten Nazmi Karyağdı, 2024’te ise bir çok mükellef beyannamesini verdikten sonra süreksiz beyan devirlerinde tekrar ertelendiğini hatırlattı. Karyağdı’nın verdiği bilgilere nazaran Hazine ve Maliye Bakanlığınca 2025 yılında süreksiz vergi periyotlarında hiçbir mükellefin ED yapmaması lakin yıllık kurumlar vergisi beyannamesi hazırlanırken ED yapılmış bilançolar dikkate alınarak kurum yararının beyan edilmesi kararlaştırıldı.

“KİMLER KAPSAM DIŞINDA KALMIŞTI?”

Bu ortada baştan beri bankaların ve finans kesitinin, işletme hesabı aslına nazaran defter tutan ticari çıkar mükelleflerinin, avukat, doktor, SMMM, YMM gibi özgür meslek erbabının, zirai çıkar elde edenlerin, kira geliri elde edenler, faiz, kâr hissesi vb. menkul sermaye iradı elde edenler ve fiyat geliri elde edenler enflasyon düzeltmesi kapsamına girmediler.

İLK BEŞ AYDA KURUMLAR VERGİSİ YÜZDE 9,3 ARTTI

Şirketlerin 2024 yılı karlarını 5 Mayıs 2025 tarihinde kurumlar vergisi beyannamesi ile bildirmeleri birlikte 2024 yılı kurum yararlarının büyük resmi ortaya çıkmış oldu. Kurumlar vergisi 2024 sonuçlarına baktığımızda irili ufaklı toplam 1.191.375 mükellefin ödedikleri kurumlar vergisini net bir halde görebiliyoruz. 2024 yılı bütçesinde süreksiz kurumlar vergisi geliri 994 milyar 228 milyon lira olarak öngörülmüşken yılsonunda 615 milyar 119 milyon ile öngörülenin %38,1 altında bir gerçekleşme ortaya çıktı.

Ocak-Mayıs 2024 periyodunda 241 milyar 147 milyon lira kurumlar vergisi tahsil edilmişken bu yıl birebir periyotta nominal olarak %9,3 oranında artışla 263 milyar 582 milyon liralık bir tahsilat yapılmış oldu. Birinci beş ayda toplam vergi gelirleri %46,7 oranında artarken kurumlar vergisinin %9,3 artması dikkatlerin kurumlar vergisi üzerinde ağırlaşmasına neden oldu.

2024’te firmaların faaliyet kârı ve net periyot kârı nominal olarak evvelki yılın altına indi.

KURUMLAR VERGİSİ TAHSİLATI NEDEN AZALDI?

Kurumlar vergisi geçen yıl toplam vergi gelirinin %11,2’si civarındaydı. Klâsik olarak kurumlar vergisinin toplam vergi gelirleri içindeki %9-10 civarında olduğunu biliyoruz. Lakin 2021’den itibaren başlayan kurumlar vergisi gelirlerindeki artış trendinin yine 2020 öncesine döndüğünü görüyoruz. Gerek 2024 yılı içinde yapılan süreksiz kurumlar vergisi tahsilatında gerekse 2024 yılı kurum çıkarına ilişkin kurumlar vergisi gelirlerindeki azalmanın nedenlerini şu biçimde sıralayabiliriz:

-Enflasyonun fiyatlama kararlarını ve yönetimsel kararları bozması,

– Yüksek faiz oranları nedeniyle finansman masraflarının artması ve şirketlerin ziyan yazmaları,

-Finansmana erişim zorluğu nedeniyle gerçek iktisadın soğuması, üretim kapasitesinin tam olarak kullanılamaması, sabit maliyetlerin karşılanmasında zorluk yaşanması,

– Enflasyonist ortamda işletme idaresi konusunda yanlış kararlar alınması,

– Enflasyon düzeltmesinin bütçede kurumlar vergisi gelirini azaltıcı tarafta tesir doğurması,

-Büyük ölçekli firmalarda yararlanılan indirim ve istisnaların fazla olması nedeniyle ödenen kurumlar vergisinin daha düşük olması (Efektif vergi oranının düşüklüğü). “Faaliyet kârı evvelki yılın altında, düzeltme sonrasında vergiyi KOBİ’ler sırtlandı” 2022 yılında firmaların %40’ı, 2023’te %42’si ziyan beyan ederken, ziyan beyan edenlerin oranı 2024 yılında yüzde 43 seviyesinde gerçekleşti.

“ENFLASYONDAN ZİYAN GÖREN İŞLETMENİN VARSAYIMSAL KAZANCI VERGİLENDİRİLİYOR”

Nazmi Karyağdının enflasyon düzeltmesine ait genel değerlendirmesi ise şöyle: Enflasyon muhasebesi, mali tabloların düzeltilmesine, böylece gerçek durumu yansıtmasına yönelik bir süreçtir. Vergisel değil, muhasebesel bir süreçtir. Enflasyonun ekonomik tesirleri işletmeye periyot içinde tesir etmiştir. Düzeltme süreci ise bu tesirin sonuçlarını ortaya koymak için yapılıyor. Bilançoyu düzeltmek için yapılan bir sürecin vergiyle temasını kurmak yanlışsız bir yaklaşım değildir. Enflasyondan ziyan gören bir işletmeyi vergi ile de irtibatlandırmak, gerçekleşmemiş, varsayımsal çıkarlar üzerinden vergi almak sonucunu doğurabilmektedir. Bu nedenle de ED, vergisel sonuç doğurmayacak halde gündemden çıkartılarak bir muhasebe/ bilanço süreci olarak yapılmalı ve kısmi enflasyon düzeltmesi araçlarıyla süreç devam etmelidir.

patronlardunyasi.com