Merkez Bankası indirim sürecini sürdürürken bankaların kredi faizlerindeki çekinceleri yatırımları erteliyor
Haziran 2023’te iş başına gelen yeni iktisat yönetiminin birinci adım olarak 23 Haziran’da siyaset faizini yüzde 8,5’ten yüzde 15’e çıkarması ile fiilen başlayan mali sıkılaştırma periyodunda kelam konusu faiz kademeli artışlarla faiz Mart 2024’te yüzde 50’ye kadar çıkarılarak Aralık 2025’e kadar bu seviyede tutulmuş; iktisatta yavaşlama işaretleri ve sanayi ve öbür bölümlerden gelen talepler doğrultusunda Merkez Bankası aylar sonra tekrar faiz indirimine geçmişti. 27 Aralık 2024’te 250 baz puanla başlanan indirim süreci 19 Mart’ta başlayan siyasilere yönelik yargı süreci ve nisan başında ABD’nin açıkladığı rakip ülkelere fahiş oranlar içeren sürpriz yeni gümrük tarifesinin yol açtığı belirsizlik ve türbülans üzerine kesintiye uğramış, Merkez Bankası tekrar artırıma gitmek zorunda kalmıştı. Global ve ulusal iktisatta belirsizlik bulutlarının kısmen dağılması üzerine indirimlere kaldığı yerden devam eden Merkez Bankası, nisanda yüzde 46’ya çıkardığı siyaset faizini 25 Temmuz’da yüzde 43’e ve en son 11 Eylül toplantısında yüzde 40,5’e kadar indirdi. Böylelikle, zirve nokta olan 27 Aralık 2025’e nazaran toplam indirim 950 baz puanı (9,5 puan) buldu.
Bu periyotta bankaların kredi faizleri siyaset faizine paralel bir şeyi izlemekle birlikte, düşüşlerin daha sınırlı olması nedeniyle ortadaki marj varlığını korudu.
TİCARİDEKİ DÜŞÜŞ 4,2 PUAN
Böylece Merkez Bankası’nın dokuz aylık indirim sürecinde gelinen noktada, Merkez Bankası’nın açık piyasa süreçleriyle bankacılık bölümünü yıllık yüzde 40,5’le fonluyor. Buna karşılık, sanayi başta olmak üzere ekonominin üretim ayağına açılan ticari kredilerin yıllık ortalama faizi ise Merkez Bankası’nın haftalık datalarına göre 12 Eylül prestijiyle yüzde 55,46 seviyesinde bulunuyor. Bu oran kesimdeki bankaların uyguladığı faizlerin ortalamasını gösteriyor, bunun altında ve üstünde faizle kredi kullandıran bankalar bulunuyor.
Yapılan indirimlerle politika faizi 27 Aralık 2024’teki seviyesinin 9,5 puan altına inerken, o tarihte yüzde 59,63 seviyesinde bulunan ortalama ticari kredi faizinde 12 Eylül’e kadar olan yaklaşık dokuz aylık devirdeki toplam düşüşün 4,17 puan olduğu görülüyor.
Ortalama ticari kredi faizi bu yıl bilhassa martın ikinci yarısından itibaren yükselerek yüzde 60’ı geçmiş, nisan sonunda yüzde 62,63 olmuş, siyaset faizindeki indirim paralelinde temmuz sonunda yüzde 58,71’e, ağustos sonunda yüzde 53,85’e kadar inmişti. Ortalama ticari kredi faizinin 5 Eylül haftasında yüzde 57,26’ya yükseldiği, Merkez Bankası’nın 11 Eylül indiriminin ertesinde yüzde 55 dolayına gerilediği görüldü.
DÜŞÜŞLER DEVAM EDECEK Mİ?
Dezenflasyon sürecini desteklemek için siyaset faizini kademeli olarak düşürmeye devam eden Merkez Bankası, son indirim kararında, enflasyon maksadı doğrultusunda data odaklı bir yaklaşımın benimsendiği, lakin sıkı para siyaseti duruşunu koruduğunu vurgulamıştı.
Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, Merkez Bankası Para Politikası Kurulu’nun (PPK) yılın kalan devrinde 23 Ekim ve 11 Aralık olmak üzere iki toplantı daha yapacak. Gelecek toplantılarda yeni indirimler beklenmekle birlikte, enflasyon ana eğilimi ve beklentileri belirleyici olacak.
Bankacılık dalında ise Merkez Bankası indirimleri mevduat faizlerine görece daha fazla yansırken, kredi faizlerinde ise yansıma sonlu kalıyor. Ekonomi etraflarında ekimdeki PPK toplantısında yeni faiz indirimi gelirse, kredi faizlerinde 0,2- 0,5 puanlık daha düşüş beklentisi tartıda.
Ancak dezenflasyonun seyriyle kontaklı faiz politikasında, endüstrici ve öbür kesimlerin finansman maliyetlerini makul seviyelere faiz seviyesi için yıllık enflasyonun yüzde 23 dolayına gerilemesi gerektiği söz ediliyor.
İHTİYAÇ KREDİSİ ORTALAMA FAİZİ YÜZDE 64,9
Tüketici kredileri cephesine bakıldığında, 27 Aralık’tan bu yana en 5,23 puanla fazla düşüşün, en yaygın segment olan muhtaçlık kredilerinin faizinde olduğu görülüyor. Fakat dal ortalamasında gereksinim kredisi yıllık kolay faizi 12 Eylül prestijiyle yüzde 64,85’le hem öteki krediler hem de bankaların Merkez Bankası’ndan borçlanma maliyetinin çok üzerinde bulunuyor. Anılan tarihte yüzde 70,08 olan gereksinim kredisi ortalama faizi, siyaset faizi paralelinde 19 Mart öncesinde yüzde 62’ye kadar indikten sonra patlak veren belirsizlikte yükselerek mart sonunda yüzde 72,45 olmuş, nisan sonunda yüzde 73’ü aşmıştı. Tekrar siyaset faizi paralelinde temmuz sonunda yüzde 65,17’ye gerileyen kelam konusu faizde Merkez Bankası’nın son indirimi sonrası düşüş ise hudutlu kaldı.
Tüketici kredilerinden konut kredisinin 27 Aralık’ta yüzde 40,87 olan bölüm ortalaması yıllık kolay faizi ise siyaset faizine paralel iniş çıkışlar sonrası 12 Eylül prestijiyle yüzde 39,15 seviyesinde oluştu. Buna nazaran konut kredi faizlerinde bu periyotta 1,72 puanlık bir düşüş yaşandı. Fakat konut kredisi faizinde kamu bankalarının uyguladığı düşük oranlar ortalamayı aşağı çekiyor. Birebir devirde taşıt kredilerinin ortalama yıllık kolay faizinin ise 3,1 puan artarak yüzde 38,9’dan yüzde 42’ye yükselmesi dikkati çekti.
BANKALARIN FAİZ DÜŞÜRMEDE ÇEKİNCELERİ
Merkez Bankası’nın toplam 950 baz puanlık indirimine karşın kredi faizlerinde indirim konusunda daha ketum davranan bankalar maliyetlerini (mevduat fonlama, risk primi vb.) münasebet göstererek oranları yüksek tutma eğiliminde. Bu durum, gerçek kesimde finansman baskısı yaratmaya devam ediyor, yatırımlar erteleniyor. Endüstricilerden “Bu faizlerle üretim mümkün değil” formunda yansılar gelmeye devam ediyor.
Bankaların temkinli davranmasında, enflasyon beklentilerine nazaran belirlenmiş kredi büyüme sınırlamalarının da tesiri bulunuyor. Lakin kredilerdeki büyümenin kısıtlanmasının arzı baskılayıp enflasyonu tetikleme mümkünlüğü da bulunuyor.
Yüksek kredi faizleri endüstriciler için ise yüksek üretim maliyeti manasına geliyor. Bilhassa KOBİ kredilerinde faiz indirim talepleri artıyor. Alternatif olarak, 1,5 milyondan 2,5 milyona çıkarılan esnaf limitleri üzere devlet takviyeleri bu mevzuda kısmen rahatlama yaratıyor.
patronlardunyasi.com
