Gerçekliği artırılmış “metaverse”, 2020 yılının sonlarında dünyanın yanı sıra Türkiye’de de bir anda herkesin konuştuğu bir kavram haline geldi.
Geçmişte pek kimsenin bilmediği sanal para ünitesi bitcoin alanların büyük kar sağladığını fark eden vatandaşlar, bu yatırım aracını kaçırmamak için “metaverse” ortamında mülk satışına ağır ilgi gösterdi.
Yatırımcıların ödedikleri kar beklentilerinin çok altına kalsa da bunun gelecekte kazandırıp kazandırmayacağı şimdilik belirsizliğini koruyor.
Bilişim uzmanı Osman Demircan, “metaverse” yerlerinin çıkış devrinde kripto paralardan çok da bir farkı olmadığını söyledi.
İnsanların “NFT” olarak satılan emlakı gelecekte kripto para üzere kıymetleneceği beklentisiyle aldığını, bunun bitcoinin hayata soktuğu en büyük aksiliklerden olduğunu lisana getiren Demircan, “Bitcoin büyük bir fırsattı, kimse görmedi. Yalnızca elinde olanlar bunu kıymetlendirdi. Bu yüzden beşerler sanal dünyada mali manada kıymeti olan her şeyin etrafına dolanıyorlardı, bu da biraz buna döndü. Çok önemli bir spekülasyon balonu yüzünden bunu yaşadılar. 2022-2023 yıllarında ‘metaverse’ arazi fiyatları yüzde 80-95 oranlarında düştü. Topraklar 100 dolara satılırken artık ücretsiz verseniz neredeyse hiç alıcı bulunamayacak hale geldi. Şu anki durumuna bakıldığında fiyatlar tepe düzeylerine hiç yaklaşmıyor. Satın almalar da piyasa hacminde maalesef en düşük düzeylerinde seyrediyor.” diye konuştu.
Demircan, kimi yatırımcıların dolandırıldığını da aktararak, şöyle devam etti:
“Bazıları ‘metaverse’ üzere gösterilen fakat ona benzeyen ortamlardan yerlerini ya da NFT’lerini satın aldılar. Sonra kripto para karşılığında aldıkları bu kıymetleri, daha farklı kripto paralara çevirip ortadan kaybolan çok sayıda dolandırıcıyla karşı karşıya kaldılar. Bunun da en büyük nedeni ‘metaverse’ evrenlerini herkesin yaratabilmesiydi. Bu spekülasyonların azamî düzeyde olup da çok pahalıymış üzere gösterildiği vakitlerdi. Piyasa balonu patladığında geç giren yatırımcılar ve ellerindekini satamayanlar çok büyük ziyan etti. İstanbul’da köprü satışı gerçekleştiriliyordu. 15 Temmuz Şehitler Köprüsü’nü 10 farklı yer satıyordu. Yani 10 farklı sunucudan bahsediyoruz. Birisi satın aldı, sonra birden teğe buhar oldu. Zira sunucular kapandığı için onlar ortadan kayboldu.”
Demircan, bu ortamdan arazi satın almanın hiçbir vakit karlı bir şey olmadığını, spekülatörler, birtakım medya organları, ve ünlüler tarafından çok kıymetliymiş üzere gösterilip müthiş fiyatlara yerlerin satıldığını söyledi.
Sanal kozmostaki birtakım yerlerin hala birilerinin elinde durduğunu lakin şu anda satın alınan fiyatın çok daha altında mali kıymete sahip olduğunu belirten Demircan, “Örneğin Beşiktaş Stadı’nı 1000 dolar karşılığında kripto paraya satın aldıysa şu anki fiyatı 1000 dolar düzeylerinde değil, çok daha düşük. Bu ölçülerde yüzde 95’lere varan düşüşler yaşandı. Şu an çok bedelsiz görünüyor. Satsalar bile önemli manada paha kaybedecektir. Aslında satın alacak müşteri bulacaklarını zannetmiyorum.” tabirlerini kullandı.
“OTURMAMIŞ BİR PLATFORM VE DAL OLDUĞU İÇİN MAĞDURİYET YAŞANDI”
Kripto varlıklar uzmanı Melis Asena Özkan ise koronavirüs salgını devrinde konutlarından çıkamayan insanların çevrim içi toplantılara katılmayı, yapay zeka teknolojilerini, dijital platformlarda bir şeyler alıp satmayı öğrendiklerini anlattı.
“Metaverse” kozmosunun de dijitale ahenk sağlamaya çalışılan bu periyotta sunulduğunu ve popülaritesini giderek arttırdığını aktaran Özkan, şunları belirtti:
“Metaverse, aslında blockzincir teknolojisi altyapısını kullanan bir platform. ‘Bir kent yaratacağız. Bu kentten dükkan alırsanız kira geliri elde edeceksiniz, arsa alırsanız endekslendiğinde size bir gelir sunacağız’ vaadiyle doğdular. Daima pasif gelir elde ettiğiniz bir yatırım aracı halinde dönüştürülmeye çalışıldı. O devirde buraya ilgi çok ağırdı. Hatta liman kenti yapan bir proje vardı. Bir yatırımcı arkadaşım 40 bin dolara gemi aldı. Şu anda varlığı 1000 dolar bile etmiyor. Bir kent kuruyorsunuz, orayı kiralayıp satıyorsunuz. Bu projelerin finans aracı da kripto varlıklardı. ‘Metaverse’ projeleri çıkıyor, tıpkı vakitte kripto varlık alım satım platformlarında da bunların ‘token’ları listeleniyor. ‘Metaverse’ yükselişi olunca hem projeye yatırım yapmak hem de erken gelen yatırımcı olmak için bunları satın alıyorsunuz. Maalesef oturmamış bir platform ve kesim olduğu için mağduriyet yaşandı.”
Özkan, piyasanın “ayı dönemi” dediği “metaverse”nin etkileyici olduğu vakitleri kaybettiği bir sürecin yaşandığını kaydetti.
Bu sürece adapte olmakta zorlanan projelerin yatırımcılarını mağdur ettiğini lisana getiren Özkan, “Ama devam eden projeler var. Hala ‘metaverse’ projelerinin fiyatlandığı, yatırım aldığını görüyoruz.” bilgisini verdi.
“İSTANBUL’U ‘METAVERSE’ KAİNATINA AKTARDILAR”
Medipol Üniversitesi’nden Öğretim Vazifelisi Nurullah Mahmut Dündar da “metaverse” projelerin çıktığı periyotta “Sanal dünyada yerini şimdiden al” üzere reklam kampanyalarıyla insanları heyecanlandırıldığını söyledi.
İnsanların tam olarak ne aldığını bile anlamadan önemli manada alım yaptığına, bu kampanyaların “fırsatı kaçırma korkusu” oluşturduğuna dikkati çeken Dündar, “Türkiye’de de bu fırsattan istifade etmek isteyen çeşitli teşebbüsler oldu. İstanbul’u ‘metaverse’ kainatına aktardılar. İstanbul’daki yerler da önemli manada yüksek maliyetlere satıldı.” dedi.
Dündar, sanal kainatta hazırlanan Türkiye’ye yönelik özel projelere değinerek, şu sözleri kullandı:
“Mesela İstanbul’da yaşayan bir insan oturduğu konutun yerini ‘metaverse’den de almak istedi. Yarın öbür gün orayla ilgili güya bir hak kaybı yaşayacağını düşündü. Daha da ötesi beşerler İstanbul’un en yüksek getiriye sahip yahut maddi kıymet olarak en bilinen bölgelerinden ‘Ben bu devir buradan ucuza alayım, ilerleyen etaplarda burayı daha değerliye satarım’ algısıyla önemli manada alımlar yaptı. ‘Fiili ve fiziki arsa alımını bari dijital bağlamda yapalım. Bu dijital fırsatı kaçırmayalım, değişik bir dünyaya giriyoruz. Bari ‘metaverse’nin içinde bir yerimiz olsun’ algısı oluşturuldu. Beşerler da bu fırsatı kaçırmamak algısıyla alımlar gerçekleştirdiler.”
Dündar, satışlar başladığında insanlara sanal alemdeki emlakın gelecekte mağduriyetlere dönüşeceğini anlatmaya çalıştığını lisana getirdi.
İnsanlara hayali bir gelecek vadedildiğinin altını çizen Dündar, “Bu emlaka sanal dükkanlar açacaksın, kiraya vereceksin, burada etkinlikler düzenleyeceksin, kira gelirleri elde edeceksin’ denildi. Birtakım küresel markaların, bankaların, siyasi partilerin, büyük kurumsal şirketlerin oralarda olması teşvik edici rol üstlenmiş oldu. Bu platformların birçok faal kullanıcı tutamadı. Sonuçta arsa sahipleri de yerlerini satacak kimse bulamayınca ziyan görmüş oldu.” diye konuştu.
patronlardunyasi.com