Murat Ülker ‘Aklıma Takılanlar’da sordu, yapay zeka cevapladı

1- Dünyada kaç çeşit alfabe var? Orhun Abideleri’nin alfabesi neydi?

Dünya üzerindeki alfabeler 14 ana kategori altında toplanabilir. En yaygın kullanılan alfabeler Latin, Arap, Kiril ve Çince karakterleridir.

Türkler üzere birtakım milletler tarih boyunca birçok farklı alfabe kullanmışlardır. Orhun Yazıtları, Türklerin bilinen birinci yazılı yapıtları olarak kabul edilir ve bu yazıtların oluşturulmasında Orhun Alfabesi kullanılmıştır. Orhun Alfabesi, Göktürk Alfabesi ya da Köktürk Alfabesi olarak da bilinir.

2- Sanki yalnızca Türki uluslar mı birebir lisanın değişik lehçelerini farklı alfabelerle söz ediyorlar? Mesela biz Latin, Uygurlar Osmanlı, Kazaklar Kiril alfabesi kullanıyorlar…

Hayır, yalnızca Türki uluslara mahsus bir durum değil. Rusça, Ukraynaca, Polonya üzere lisanlar, ortak bir kökene sahip olmalarına karşın farklı ülkelerde farklı lehçeler ve alfabelerle yazılır. Örneğin, Rusça ve Ukraynaca birbirine yakın lisanlar olmasına karşın farklı alfabeleri (Kiril ve Latin) kullanır.

3- Arapça ve İbranice… İkisi de sağdan sola aslında tam ayna üzere; Arapça alttan birleşik, İbranice üstten birleşik, güya iki hasım karşılıklı oturmuş yazıyor üzere. Sanki neden?

Arapça ve İbranice’nin sağdan sola yazılması ve birbirine zıt üzere görünen yapıları, uzun bir tarihî sürecin ve kültürel etkileşimlerin sonucudur. Bu durumun nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, birtakım teoriler öne sürülmektedir:

1. Tarihî Kökenler:

Sami Lisanları: Hem Arapça hem de İbranice, Sami lisan ailesine mensuptur. Bu lisan ailesindeki öbür birçok eski lisan de sağdan sola yazılmaktaydı. Bu durum, yazı sistemlerinin ortak bir kökene sahip olduğunu gösterir.
Mısır Hiyeroglifleri: Mısır hiyerogliflerinin bir kısmı da sağdan sola yazılıyordu. Bu, bölgedeki yazı sistemlerinin genel bir eğilimi olduğunu gösterir.

2. Yazı Materyalleri ve Yazım Teknikleri:

Sağ El Kullanımı: Evvelce beşerler ekseriyetle sağ ellerini kullanarak yazardı. Sağdan sola yazmak, sağ elini kullananlar için daha pratik olabilirdi.

Yazı Yüzeyleri: Kil tabletler, papirüs üzere eski yazı yüzeylerinde sağdan sola yazmak, mürekkebin bulaşmasını önleyebilirdi.

3. Sembolik Manalar:

Yön ve Vakit: Kimi kültürlerde sağ, güç, ilerleme üzere olumlu manalarla ilişkilendirilirken, sol negatif manalarla ilişkilendirilebilir. Bu nedenle, sağdan sola yazmak, vaktin akış istikameti yahut bir şeyin başlangıcı ve bitişi üzere sembolik manalar taşıyabilir.
Din ve İnanç: Birtakım dinlerde ve inanç sistemlerinde, yazıların tarafının özel manaları olabilir.
Arapça ve İbranice’nin Farklı Yapıları:

Harflerin Birleşimi: Arapça ve İbranice’de harfler, farklı formlarda birleşerek sözleri oluşturur. Arapçada harfler altta birleşirken, İbranice’de üstte birleşir. Bu durum, her iki lisanın farklı gelişme süreçlerinden kaynaklanabilir.
Kültürel Tesirler: Farklı coğrafyalarda ve farklı kültürlerde yaşayan bu iki halkın yazı sistemleri, vakit içinde birbirinden bağımsız olarak gelişmiş ve farklı özelliklere sahip olmuştur.
Özetle:

Arapça ve İbranice’nin sağdan sola yazılması ve birbirine zıt üzere görünen yapıları, uzun bir tarihi sürecin ve kültürel etkileşimlerin sonucudur. Bu durumun kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, üstte belirtilen faktörler bu hususta kıymetli ipuçları sunmaktadır.

Ek Bilgiler:

Diğer Sağdan Sola Yazılan Lisanlar: Farsça, Urdu üzere kimi lisanlar de sağdan sola yazılır.

Yazı İstikametinin Değişmesi: Tarih boyunca birçok lisanda yazı tarafı değişmiştir. Örneğin, birtakım eski Türk yazıtlarında sağdan sola, kimi yazıtlarında ise soldan sağa yazım görülür.

Sonuç olarak, Arapça ve İbranice’nin bu özelliği, lisanın yalnızca irtibat aracı değil, tıpkı vakitte kültürel kimliğin bir tabiri olduğunu göstermektedir.

patronlardunyasi.com