Osmanlı devleti, parasını ödediği halde İngiltere’den alamadığı iki geminin yol açtığı krizle dünya savaşına sürüklenmişti

Burak ARTUNER

OsmanlI Devleti, I. Dünya Savaşı’nın birinci aylarında Almanları destekleyen bir dış siyaset izledi. İngiltere, Türklerin Almanların yanında savaşa gireceğini kestirim ediyordu. Bu nedenle, parasını ödememize karşın, İngiltere’de inşa edilen “Sultan Osman” ve “Reşadiye” isimli iki gemimize el koydu. Avrupa’da savaş başladıktan kısa bir mühlet sonra Osmanlı Devleti, 2 Ağustos 1914’te genel seferberlik ilan etti.

31 Temmuz 1914’te üretimi tamamlanan, parası ödenen lakin İngilizler’in teslim etmediği Sultan Osman gemisi.

İNGİLİZLERDEN KAÇAN 2 GEMİ TÜRKİYE’YE GELDİ

“Bir oğlumuz oldu.” Bu kelamı Enver Paşa, İngiliz zırhlılarından kaçan Goeben ve Breslau isimli Alman savaş gemileri 11 Ağustos 1914’te Çanakkale Boğazı’na girdiğinde söylemişti. O periyotta Bahriye Nazırı olan Cemal Paşa, o günü anılarında şöyle anlatıyor:

“Talat, Cavit ve Halil Beyefendilerle ben daha evvel gelmiştik. Bizden sonra gelen Enver Bey, kendisine has sakin tutumuyla gülerek ’Bir oğlumuz dünyaya geldi’ dedi. Bir şey anlamadık. Bizi çok merakta bırakmayarak, ’Goeben ve Breslau’nun bu sabah Çanakkale önüne gelmiş ve İngiliz donanması tarafından takip edilmekte olduklarından bahisle Boğaz’dan geçmelerine müsaade edilmesini istemişler. Bir müttefik devlete ilişkin harp gemilerini kesinlikle bir tehlikeden korumak için bu talebe muvafakat (olur) buyruğu verdim’ dedi.”

Goeben ve Breslau gemilerinin Çanakkale’den girişini gösteren bir tablo

Cemal Paşa’nın anılarındaki bu kısımdan şu anlaşılıyor: Gemilerin gelişinden yalnızca hükümetin değil, Enver’in en yakınındaki isimlerden Cemal Paşa’nın bile haberi yoktu.

Enver Paşa (solda) ve Cemal Paşa (sağda)

“TÜRKLERİ DENİZ TUTUYOR” PALAVRASIYLA

İngilizlerin bunu savaş nedeni saymasından tasa ederek gemileri satın aldığımızı açıkladık. İsimleri Yavuz ve Midilli olarak değiştirilen gemiler, 16 Ağustos’ta İstanbul’a geldi ve Amiral Souchon Türk Donanma Kumandanı oldu. Alman denizciler de fes giyerek, üniformalarını değiştirdiler. Gemilere Türk bayrağı çekildi. Bundan sonra Almanlar Enver Paşa’yı daima, sıkıştırdılar. Gemilerin bir an evvel Karadeniz’e açılmasını istiyorlardı. Amiral Souchon, ağustos ayının sonuna hakikat “Türk bahriyelileri deniz tutuyor, meyyit üzere yatıyorlar. Çok fırtınalı Karadeniz’de ileride iş görebilmek için bunları denize alıştırmak için Karadeniz’e çıkarmak lazım” dedi.

Osmanlı üniforması giyen Alman denizciler.

SADRAZAM YALISINDAN GÖRDÜ, MÜDAHELE ETTİ

Souchon’un tüm harp filosuyla Karadeniz’e çıkmak istemesi kuşku uyandırdı. Zira, bu aylarda Marmara’da deniz tutacak kadar fırtınalı havalar olmuyordu. Türk Genelkurmay’ı bu nedenle Souchon’a tüm harp filosuyla değil, kesim parça Karadeniz’e çıkma müsaadesi verdi.

21 Eylül’de hükümetin reddetmesine karşın Başkomutan Vekili Enver Paşa, Amiral Souchon’a “fazla açılmamak” kaydıyla tüm savaş gemileriyle Karadeniz’e çıkma buyruğu verdi. Lakin Sadrazam yani hükümetin başındaki isim Sait Halim Paşa, “Yeniköy’deki yalısından tüm harp gemilerinin çıktığını” görünce Enver Paşa’yı aradı. Edirne’ye gittiği için Enver Paşa’yı bulamayınca Cemal Paşa’ya telefon eden Sadrazam, “Bizim kararımıza karşın, gemiler Karadeniz’e açılıyor. Ne oluyor?” dedi. Cemal Paşa da Amiral Souchon’a ulaşarak filonun çabucak Boğaz’a geri dönmesini istedi. Amiral, Enver Paşa’dan müsaade aldığını söylediyse de, “Donanmanın bütün halinde Karadeniz’e çıkması devletin dış siyasetiyle ilgilidir. Bu hususta Genelkurmay’ın yetkisi yoktur” dedi. Bunun üzerine Souchon geri döndü.

Yavuz ve Midilli’nin 29 Ekim 1914’te Rus limanını topa tutuşu ve savaşın Osmanlı için başladığı anı gösteren bir fotoğraf.

ALTIN PARALAR GELDİ, SAVAŞA DAHİL OLDUK

Yapılan pazarlıklar sonucu Almanlar, İngilizlerin el koyduğu gemilerin parasını da içeren 2 milyon altın lirayı 21 Ekim günü getirdiler. Bunun üzerine 27 Ekim günü Enver Paşa, donanmaya Karadeniz’e açılma buyruğunu verdi. 29 Ekim’de de Yavuz ve Midilli, öbür Türk harp gemileriyle Sivastopol’da Rus donanmasından bir gemiyi batırdı bir kömür gemisini esir aldı. 30 Ekim’de İtilaf devletleri İngiltere, Rusya, Fransa, Osmanlı Devleti’ne harp notası verdi. 31 Ekim’de elçi ve büyükelçilerini Türkiye’den çektiler, tıpkı gün akşamı Türkiye’ye savaş ilan ettiler.

patronlardunyasi.com