Powerbank patlaması, uçaklarda lityum pil güvenliğini gündeme getirdi

Güney Kore’deki A321 uçağında çıkan yangının nedeni, baş üstü dolabındaki bir powerbankin patlaması olarak belirlendi. Bu olay, uçaklarda powerbank kullanımına yönelik güvenlik telaşlarını artırdı ve birtakım havayolları aygıtların uçaklarda şarj edilmesini yasaklama kararı aldı.

Hürriyet muharriri Uğur Cebeci powerbankerle ilgili yazı kaleme aldı.

Cebeci’nin “Uçakta ‘powerbank’ şarjı yasak” başlıklı yazısını tamamı şu formda:

Lityum piller dünyanın birçok yerinde uçakların başına tam manasıyla bela oldu. Çok uzun yıllar gelişmeyen pil teknolojisindeki en ileri adım olan lityum piller, yararlarının yanında riskleri de birlikte getirdi. Uçaklarda vakit zaman lityum piller yüzünden başlayan yangınların, elektrikli arabalarda patlayan bataryaların ardındaki cürümlünün lityum teknolojisi olduğu belirtildi. Hatta 8 Mart 2014’ten bu yana kayıp olan 227 yolcu ve 12 mürettebatıyla okyanusa düşen Malezya Havayolları uçağında da kargoda lityum pilleri olduğu tarafındaki argümanlar uzun mühlet tartışılmıştı. 370 sefer sayısı ile Kuala Lumpur-Pekin seferini yapan uçağın teze nazaran kargo kısmında tutuşan pillerden çıkan zehirli dumanların kokpite dolması sonucu pilotların zehirlenerek öldüğü ve uçağın kuzeyden güneye dönerek yakıtı bitinceye kadar denetimsiz uçtuğu ihtimaller ortasında lisana getirilmişti.

AIR BUSAN OLAYI

Bu olaylar sonrasında birçok havayolu şirketi lityum piller hakkındaki siyasetlerini güncelledi ve yangın riski nedeniyle kabinde güç bankaları ve yedek pillerin kullanımını yasaklayan yeni kurallar getirdi. Bu değişiklik, bir mühlet evvel Güney Kore’de Gimhae Memleketler arası Havalimanı’nda (PUS) Air Busan Havayolu’na ilişkin uçuş kodu 391 olan Airbus A321 uçağındaki yangın sonrasında süratle yayılmaya başladı. Güney Kore Ulaştırma Bakanlığı, yaptığı açıklamada ara soruşturma sonuçlarının yangının bir powerbank pilinin içindeki yalıtımın bozulması nedeniyle çok ısınma sonucu çıkmış olabileceğini gösterdiğini belirtti. Açıklamada, yangının birinci tespit edildiği uçakta yer olan üst bagaj bölmesinde powerbank bulunduğu, enkazında yanık izleri olduğu belirtildi.

169 yolcu ve yedi mürettebatın inançlı bir formda tahliye edildiği, üç yolcunun yaralandığı bu olayın akabinde lityum pillerin sabıkası kabardı.

Güney Koreli araştırmacılar, Airbus A321 yangınının nedeni hakkında şimdi geniş çaplı bir rapor yayınlanmadı. Lakin, 14 Mart 2025’te ülkenin ulaştırma bakanlığı, olası suçlunun bir güç bankası (Powerbank) olduğunu belirtti. Bu açıklamalardan çabucak sonra , Air Busan lityum pillerle ilgili yeni politikayı uygulayan birinci şirket oldu. Şu anda Air Busan yolcuları el bagajlarında güç bankası bulundurabilirler fakat uçuş sırasında bunları kullanmaları yasaklandı. Air Busan ayrıyeten yolcuların güç bankalarını başüstü kabin bölmelerine koydukları bagajlarında bulundurmalarına da müsaade vermiyor.

Güney Kore’de tüm havayolu şirketleri için de düzenlemeler sıkılaştırıldı. 1 Mart 2025’ten itibaren yolcular powerbank ve e-sigaralarını başüstü dolaplarında değil, yanlarında bulundurmak zorundalar ve artık uçakta bu aygıtları şarj etmeleri katiyen yasak. Yapılan incelemelerde piyasada çok fazla kalitesi düşük, pil etrafı müdafaası zayıf ve yanlış materyalden yapılmış Powerbank olduğu da vurgulandı.

ASYA-PASİFİK CİDDİYETİ KAVRADI

Air Buson uçağındaki yangından sonra ön bulguların akabinde Asya-Pasifik’teki birçok havayolu şirketi lityum pilli şarj edilebilir güç bankaları için revize edilmiş siyasetleri uygulamaya geçirmeye başladı.

Taylandlı Thai Airways lityum pillerle alakalı yangın riski nedeniyle uçuşlar sırasında güç bankalarının kullanılmasının yasaklandığını duyurdu. Havayolu şirketi, 15 Mart 2025’ten itibaren yolcuların uçakta güç bankalarını şarj etmelerine müsaade vermiyor. Fakat yolcular bunları yeniden de el bagajlarında taşıyabilir ve baş üstü dolaplarında saklayabilirler. Bunu daima izlemek çok da mümkün değil. Tayland’ın bayrak taşıyıcı havayolu şirketinden şöyle bir açıklama geldi:

“Bu tedbir, tüm yolcular ve mürettebat için en üst seviyede güvenliği sağlamak gayesiyle uygulanmaktadır. Lütfen iş birliğinizi rica ediyor ve sebep olduğumuz rastgele bir rahatsızlıktan ötürü özür diliyoruz.”

SİNGAPUR’DA YASAK

1 Nisan’dan itibaren Singapur Havayolları ve bağlı düşük maliyetli havayolu şirketi Scoot’da powerbanklerin uçakta şarj edilmesini yasaklıyor. Ayrıyeten baş üstü bagajlara da konulmasını istemiyor.

Öte yandan birtakım havayolu şirketleri uçakta, 100 Wh’ye kadar kapasiteye sahip powerbanklerin özel onaya gerek kalmadan kullanılabileceğini, 100 Wh ile 160 Wh arasındakilerin ise havayolu onayına tabi olduğunu bildirdi. Lakin bunların uçak içinde nasıl ayırt edilebileceği belgisiz.

Tayvanlı taşıyıcılar da misal bir siyaset uygulayarak olaya reaksiyon gösterdi. EVA Air ve China Airlines, 1 Mart 2025’ten itibaren uçaklarda lityum güç bankaları ve yedek pillerin kullanımını yasakladı. EVA Air şu açıklamayı yaptı:

Lütfen powerbank’lerin ve yedek lityum pillerin teslim edilen bagajda taşınmasının yasak olduğunu unutmayın. Bunlar el bagajınızda taşınmalı ve sıkışmayı yahut hasarı önlemek için uygun halde saklanmalıdır.” Havayolu şirketi ayrıyeten uçaklarının birçoklarında AC güç çıkışları ve USB (Tip A) irtibat noktaları bulunduğunu da belirtti.

TÜRKİYE’DE DURUM NE?

Bizde ise THY, Pegasus ya da Ajett’te elektronik aygıtlarla ilgili uçak içinde yapılan ikazların dışında bir kısıtlama görünmüyor. Fakat tekrar de bu mevzuda hassas olmak powerbank’leri çantalara tıkmak ya da uçakta şarj etmek hiç de akla yatkın bir iş değil ve riski çok yüksek. Şimdilerde dünya çapında 80’den fazla havayolu şirketi yolculardan bilhassa powerbank’leribaş üstü bagajları içinde çantalara koymamalarını, uçakta şarj etmemelerini, hiç kullanmamalarını istiyor.

Havalimanlarında yolcu geçiş denetimleri sırasında powerbank’lere dikkat edilmesi konusunda da ikazlar yapılıyor fakat bu bahsin tam denetiminin sağlanması hiç de kolay değil.

NET BİRLİK YOK

Havayolu şirketleri ortasında lityum piller için yeni kurallar uygulama konusunda evrensel bir fikir birliği yok. Amerika kıtasında kimi havayolu şirketleri, Avrupa ve Afrika’da yeniden az sayıda şirket yeni tedbirler aldı. Alınan yüklü tedbir; powerbank’leringöz ününde olmasını, telefonların uçağın sisteminden doldurulmasını ve ısınma meydana geliyorsa çabucak fark edilmesini hedefleniyor. Bu piller, hasar yahut üretim yanılgıları nedeniyle kısa devreye uğrarsa çok ısıya ve yangına neden oluyor.

Öte yandan Memleketler arası Sivil Havacılık Örgütü’nün (ICAO) bir direktifi uyarınca, 2016 yılından bu yana yolcu uçaklarının kargo kısımlarında her türlü lityum-iyon pil bulundurulması da yasakladı. Yasaklamanın ana nedeni şöyle açıklandı:

“Lityum ve lityum iyon piller yangına daha yatkın ve kargo ambarları uçuş sırasında denetim edilebilir ortamlar değil.”

Bu koruda titiz davranmak yani bilhassa powerbank’lerle ilgili ikazlara ihtimam göstermek gerekiyor. Rastgele bir kusurun hem kendi hem de öteki yolcuların hayatını önemli bir bicimde etkileyeceği gerçeği unutulmamalı.

ANTALYA’DA 12 NİSAN HEYECANI

Büyütülerek dev bir havalimanına dönüştürülen Antalya Havalimanı’nın kıymetli kısımları 12 Nisan’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iştiraki ile açılacak.

Alman Fraport ve Tav Havalimanları Holding ortak işletmesi olan Antalya Milletlerarası Havalimanı’nın yıllık yolcu kapasitesi 35 milyondan 65 milyona çıkıyor. Proje tamamlandığın da 85 milyon olacak.

Dış sınırlara hizmet veren mevcutta 93 bin metrekare olan Terminal 2 binası, 223 bin metrekarelik hale getiriliyor. Birebir vakitte mevcutta 37 bin metrekare olan İç Çizgiler Terminal binası da 75 bin metrekare olacak formda büyütüldü. 2038 yılında da 70 bin metrekare büyüklüğünde yeni bir dış sınırlar terminali yapılacak.

Yaklaşık 1.5 milyon metrekarelik kaplamalı alan (apron, taksi yolu, servis yolu) eklenerek uçak park durumları sayısı 108’den 176’ya, terminallerdeki sabit köprü sayısı 20’den 38’e yükseltilecek.

Yeni inşa edilen kapalı otoparkın üzerinde heliport alanı yer alıyor. Yeni yapılan genel havacılık ve kargo terminalleri havalimanı hudutları içinde güney bölgesine yer alıyor. Girişleri düzenlenerek havalimanının ana girişinden ayrıldı.

Proje kapsamında, gelen yakıtın depolanması ve havalimanına dağıtımında kullanılmak üzere birinci etapta 80 bin m3 kapasiteli uçak yakıt çiftliği yapıldı. T3 Dış Çizgiler Terminali’nin devreye girmesi ile bu kapasite 150 bin m3’e yükseltilecek. Havalimanı içinde kurulu mevcut güç üretim tesislerine ek olarak 4 MW güneş güç santrali (GES) devreye alınacak.

AIRBUS’DAN BÜYÜK SHOW

Airbus Toulouse’daki ana üssünde büyük bir showa hazırlanıyor. Boeing’in yaşadığı meselelerden sonra dünyanın en büyük uçak imalatçısı pozisyonuna gelen Airbus, 24-25 Mart tarihlerinde bütün uçakları, helikopterleri ile dünya basınının önüne çıkacak.

Şirketin Fransa ana üssünün bulunduğu Toulouse kentinde fabrikanın müşteri teslim merkezi içinde ve dışında kıymetli sunumlar yapılacak. Düzenlenecek konferanslarda gazetecilerin soruları da cevaplanacak. Dünyanın dört bir yanından gelen yayıncılar, toplumsal medya fenomenleri hepsi açık alandaki uçakları, helikopterleri inceleyecek, toplantılara katılacak, iki gün boyunca Airbus’un üst seviye yönetici ve teknik önderleri ile birlikte nefes alacaklar.

patronlardunyasi.com