Sağlıklı yaşlanmak için ne yediğiniz kadar ne kadar hareket ettiğiniz de önemli

Osman MÜFTÜOĞLU

Yeni bin yılın trendi sıhhat oldu, bilhassa son 10 yılda dayanılmaz değişimler var, en kıymetlileri de şunlar: Sıhhat hastalıktan daha çok konuşuluyor, hastalıkları tedavi etmek yerine hastalanmamak öne çıkıyor, dünya süratle “kendine düzgün bakmak, sıhhatine azamî ihtimam göstermek, ruhsal ve bedensel gelişime katkı göstermek” üzere kavramlara yöneliyor. Sıhhatine dikkat edenlerin kaygısı vilayetle de uzun yaşamak değil. Bu türlü bir beklenti de akıllardan geçmiyor olamaz lakin işi uygun bilenler yaşlanmakla uğraşmak yerine her daim sağlıklı ve dinç kalabilmenin peşindeler.

SAĞLIĞA ODAKLANMAK

Bu mevzudaki önermelerin sayısı ise saymakla bitmiyor. Kimi “Sağlık denetimlerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin, inançlı bir doktor/hastane tertibi olan bir sıhhat yapılanmasına girin, tıbbi bilgilerinizi geliştirin, optimist olun, ilaçlardan uzak durun, genetik mirasınıza nazaran bir hayat biçimi geliştirin, evlenin, doğurun, uykusuz kalmayın” derken kimi de “Ruhunuzla vücudunuzu işbirliği halinde tutun, gerilime karşı teflonist bir strateji geliştirin, kazalardan korunun, beyin jimnastiğini ihmal etmeyin, sigara, alkol içmeyin” üzere bildik tekliflerde bulunuyor. Bana nazaran yaşlanmayı önlemek mümkün değil, yavaşlatmanın da o denli zannedildiği kadar kolay bir süreç olmadığı kesin. Yapılması gereken “sağlığa odaklanmak” olmalı. Zira “sağlık varsa şayet her sorun çözülür ve her şey daha kolaydır”.

GENETİK MİRAS KIYMETLİ AMA

Lafı sündürüp uzattığımın farkındayım, gelmek istediğim nokta aslında şu: Bana nazaran yaşlılıkta da sağlıklı ve dinç olmak ve o denli kalmak temelde üç faktörle ilgilidir: Genetik miras, beslenme üslubu, aktivite seviyesi. Genetik mirasın çözümlenebilir, denetim altında tutulabilir olanları da var, olmayanları da. Toplamda ömür mühleti ve kalitesine tesiri ise %30’u geçmiyor, bu %30’un da en az %20’den fazlası mirasa nazaran dizayn edilmiş akılcı beslenme ve aktivite seçimleriyle denetim altına alınabiliyor. Değerli olan işin beslenme ve aktivite ile ilgili kısmı. Her iki bahiste da yüzlerce şey söylenebilir, binlerce yazı yazılabilir lakin işin özü bence şudur: Yaş elliye gelene kadar beslenme ve aktivite muadil ehemmiyettedir. İkisinin de üzerinde dikkatle durmak, ihtimamla ağırlaşmak gerekir. Yaş elliyi geçtiğindeyse daha az yemek (yükte az, kıymette ağır besinlere odaklanıp daha düşük kalorili yeni bir beslenme planı geliştirmek) ve daha çok hareket etmek lazımdır.

EN YETERLİSİ 10 BİN ADIM

Ben hareketin/aktivitenin yoğunluğunu da yürüme ve gibisi aktivitelerle ağırlaştırmanın yanlışsız olduğu kanaatindeyim. Alışılmış ki esneme ve direnç antrenmanları de yapılmalı fakat “Her gün en az 5 bin, optimum 7 bin 500, en güzeli 10 bin adım” kuralı ısrarla uygulanmalı. Ellili yaşlardan sonra aktivitenin (özellikle de aerobik aktivitelerin, birinci planda da yürümenin) beslenmeden daha değerli olduğunu düşünüyor, yaş aldıkça sağlıklı ve dinç olabilmenin yolunun bu periyottan sonra beslenmeden fazla aktiviteden, bilhassa de yürümekten geçtiğini kabul ediyorum. Hasılı ellisinden sonraki formülünüz şu olmalı: Daha az ye, daha çok yürü.

MUCİZE DİYET YOKTUR

KİLO sıkıntınız varsa, gözünüz, kulağınız sürekli yeni ve mucize bir diyet planındadır. Bu planın bir doktor veya diyetisyen tarafından geliştirilip geliştirilmediğine de bakmazsınız. Hazırlayan ister bir antrenman uzmanı, bir psikolog, kerameti kendinden menkul bir “yaşam koçu!”, isterse bir sinema yıldızı, dizi oyuncusu ya da model fark etmez, kâfi ki sizi o teklifin “mucize bir plan” olduğuna birileri ikna etsin. Her yıl yeni bir diyet yaklaşımının ortaya atılması, kan kümesi diyeti, alkali diyet, düşük yağ diyeti, düşük karbonhidrat diyeti, yüksek protein diyeti ve gibisi yüzlerce planın ve kitabının ortalıkta cirit atması da bundan değil mi? Mucize diyetlerin her vakit ticari tasalarla geliştirilmiş olması da gerekmez, yalnızca “iyi niyet” üzere bir durum kelam konusu da olabilir.

BENİM TEKLİFİM ŞU:

Mucize diyet yoktur! En yeterli diyet sizin biyolojinize, metabolizmanıza, hayat biçimi alışkanlıklarınıza, kültürünüze, ağız tadınıza, işinize, gücünüze, yaşınıza ve vakit planınıza uygun besinleri ihtiva eden yaklaşımlardır. Diyet konusunun denetimden çıkmış bir sanayi haline geldiğini unutmayın. Size önerilen rastgele bir diyete çabucak başlamayın, evvel tekliflerini şöyle dikkatle bir sorgulayın. Kalıcı bir beslenme planı mı, yoksa süreksiz bir reçete mi anlamaya çalışın. Şayet varsa başka sıhhat problemlerinizle örtüşüp örtüşmediğini araştırın, uygulamaya ondan sonra başlayın.

İNSÜLİN DİRENCİ NEDEN ÖNEMLİ

İsterseniz evvel insülin direncinin belirtilerini bir daha hatırlayalım: Göbeklenme/bel etrafında kalınlaşma, kolay kilo alma/kilo vermede zorlanma, sık acıkma/doyamama/ yemeğe başlayınca duramama/hızlı yeme/hatta lokmaları çiğnemeden yutma, özellikle yemek sonrasında ortaya çıkan yorgunluk ve halsizlik hali, konsantrasyon bozukluğu ve bunu takip eden unutkanlık durumları, yemeklerden sonra uyuklama eğilimi, gece terlemelerle uyanma, gece yeme atakları… Şayet göbeğiniz süratle büyüyüp ve bel etrafınız daima genişliyorsa, tansiyonunuz da yükselmeye başladı ise ve de hekiminiz karaciğerde yağlanma, kan yağ istikrarında bozulma, trigliserid yüksekliği, HDL düşmesi üzere sıkıntılardan bahsediyorsa, uyku apnesi, horlama, üzere sıkıntılarınız kelam hususuysa bunların da insülin direnci ile bağlı olabileceği aklınızda olsun.

VE İŞTE SONUÇ

İnsülin direncinin neden değerli olduğuna gelince… O denli anlaşılıyor ki süratle yaygınlaşan kilo probleminin da orta yaş şeker hastalığının da temel nedeni insülin direncidir. İnsülin direnci ile başlayan sıhhatsiz seyahat bir müddet sonra evvel hipoglisemi atakları, göbeklenme, karaciğer yağlanması, sonra 8-10 yıllık bir süreci kapsayan saklı diyabet periyodu ve bunu takiben de şeker hastalığı ile sonuçlanıyor. İnsülin direncinin meydana getirdiği metabolik değişimler bilhassa koroner kalp hastalığına taban hazırlaması, felç/inme mümkünlüğünü arttırması nedeniyle çok kıymetli. Değerli zira süreçte ortaya çıkan değişimlerin tamamı en kıymetli damar düşmanları. Makûs kolesterol ve trigliseridin artması damar içinde dolaşan yağ yükünü arttırırken güzel kolesterol HDL’nin azalması damarların temizlenme sürecini zora sokuyor, dahası kan şekerinizin uzun vadeli az da olsa yüksek kalması başta makus kolesterolün oksidasyonu olmak üzere damar yaşlandırıcı sorunları tetikliyor. Sürece eklenen tansiyon yükselmesi, ürik asit artışı ise işin tuzu biberi oluyor ve bu nedenle de insülin direnci olanlarda kan şekeri çok yüksek olmasa da, berbat kolesterol LDL çok fazla artmasa da kalp krizleri ve felçlere daha sık rastlanıyor.

ÇÖZÜMÜ BASİT

Anlatmak istediğim şey şu: İnsülin direnci sıhhatimizi bozan, berbat yaşlanmamıza yol açan pek çok sorunun, bilhassa de şeker hastalığı, hipertansiyon ve damar sertliği üzere üç yaşamsal sorunun başlangıç noktasıdır. Bu nedenle yıllık sıhhat taramalarında kesinlikle insülin direnciniz olup olmadığını da öğrenmeye çalışın. Bunun için yalnızca açlık kan şekeri ve insülininize bakılması kâfi. Sonrası yapılması son derece kolay bir hesaptan ibaret!

Bu haftanın birinci onu

-Pirinç değil bulgur,
-Ayçiçeği değil zeytinyağı,
– Margarin değil tereyağı,
– Beyaz değil mayalı ekmek,
– Uzun değil kısa ömürlü süt,
– Dana değil kuzu,
– İnek değil keçi sütü,
– Sempati değil empati,
– Kudret değil idrak,
– Geçmiş değil gelecek.

patronlardunyasi.com