Atatürk’ün yatı Savarona’dan çıktığı argüman edilen ve üzerinde “GKM” Latince “Gazi Mustafa Kemal” insiyali bulunan bir şekerlik çevrim içi bir müzayede platformunda satışa çıkarıldı. İnternette yer alan ilanda yapıtın metal üzerine gümüş kaplama, yalın işçilikli, yastık tabanlı, konik gövdeli, kıvrık kulplu ve kapaklı olduğu vurgulanarak, “Atatürk yadigârı olması hasebiyle koleksiyonluk kıymet taşıdığı” sözleriyle tanıtıldı. Eser için 20 bin TL fiyat belirlendi, tekliflerle sayı 30 bin TL’ye ulaştı. Çevrim içi müzayedenin 12 Ekim’e kadar da süreceği söz edildi. Satışa sunan antika dükkânı ile yapılan görüşmede “tüm evrakların tam olduğu” bilgisi verildi. Levant Antika Müzayede tarafından satışa sunulan şekerlikle ilgili antika dükkânının sahibi Kemal Can Süleymaniye, şu bilgileri verdi:
‘KOLEKSİYONER ARMATÖRE AİT’
“Atatürk’ün silah arkadaşlarının ailelerinden ya da onların yakın etrafından çıkabilen bu çeşit eşyalar, ekseriyetle müzede korunması gereken eser statüsünde değil, daha çok etnografik kesimler olarak bedellendiriliyor. Aile içinde yahut akrabalar ortasında el değiştiren bu nesneler, vakitle koleksiyonerlere kadar ulaşabiliyor. Bu modüllerin satışının mümkün, bunda bir zahmet bulunmadığını söyleyebilirim. Yapıtların kime ilişkin olduğu açıklanmak zorunda değil, gerçekten pek çok eser sahibi isimlerinin paylaşılmasını istemiyor. Bu özel örnekte de şekerlik bir koleksiyoner-armatöre ilişkin. Kendisi vakit içinde çeşitli müzayede firmalarından emsal kesimleri satın almış, elinde de birden fazla misal eser bulunuyor. Şekerliğin farklı kesimleri da elinde, potu da kendisinde var birebir halde. Kelam konusu şekerliği satışa çıkarmaktaki hedef da aslında yansıları görmek ve bu yapıtların hangi fiyatlara ulaşacağını test etmek. Zati bu parçayı da geçmişte diğer bir müzayede firmasından bedelini ödeyerek almış. Artık ise koleksiyonunun bir kısmını elden çıkarmayı tercih ediyor. Türkiye’de düzenlenen resmi müzayedelerde izlenen prosedür aşikardır. Müzayede yayına çıkmadan evvel ilgili firma Vilayet Kültür Müdürlüğü’ne ve ayrıyeten Askerî Müze’ye dilekçe verir. Akabinde yetkililer gelip yapıtları inceler, yaklaşık bir saatlik bir kıymetlendirme yapar ve gerekli onayı verir.”
‘SATILAMAZ’
Milliyet’in haberine nazaran, bu cins tarihi yapıtların satışa sunulmasının yasal olup olmadığını tartışmaya açıldı. Sanat Galerici Yöneticisi Yahşi Baraz, kelam konusu şekerliğin satışını hukuken şöyle kıymetlendirdi:
“Eğer nesne Savarona’ya bağlı bir demirbaş ise, yani geminin resmi envanterinde kayıtlı bir kesim olarak görünüyorsa, aslında satılması mümkün değildir. Bu durumda satış, çalıntı mal niteliği taşıyacağından kabahat sayılır ve Kültür Bakanlığı’nın denetiminde olması gerekir. Fakat bu cins eşyaların her vakit Atatürk’e ilişkin olmayabileceğini de unutmamak lazım. Birtakım satıcılar, ‘Atatürk’ün sigara tablası’ ya da ‘Atatürk yadigârı’ diyerek gerçekte kontağı olmayan nesneleri de pazarlayabilir. Münasebetiyle kesinlikle provenans, yani köken dokümanı görmek gerekir. Satıcı, yapıtı hangi aileden yahut hangi yolla edindiğini açıkça gösterebilmelidir.
Özel mülkiyet ise…
Şayet eşya geminin envanterinde kayıtlı değilse, Atatürk tarafından bir bireye ikram edilmiş ya da özel mülkiyete geçmiş olabilir. Bu durumda satışı mümkündür. Gerçekten geçmişte de padişahlara ilişkin eşyaların, devletin denetiminde açık artırmalarda satıldığı bilinir. Lakin burada da evrakların tam ve resmi olması kuraldır. Ayrıyeten antika niteliği taşıyan bir eser kelam hususuysa, bunun kesinlikle ilgili müzelere yahut Kültür Bakanlığı’na gösterilmesi gerekir. Devletin bu türlü eserler üzerinde öncelikli satın alma hakkı vardır. Yani ister şahıs malı olsun ister olmasın, devletin bilgisi ve denetimi dışında yapılacak satış hukuken sakıncalıdır. Şayet nesne Savarona’ya bağlı bir demirbaş ise, yani geminin resmi envanterinde kayıtlı bir kesim olarak görünüyorsa, zati satılması mümkün değildir. Bu durumda satış, çalıntı mal niteliği taşıyacağından cürüm sayılır ve Kültür Bakanlığı’nın denetiminde olması gerekir.”
Metal üzerine gümüş kaplama, yalın işçilikli, yastık tabanlı, konik gövdeli, kıvrık kulplu ve kapaklı şekerliğin üzerinde de “GKM” Latince “Gazi Mustafa Kemal” insiyali bulunuyor.
YASA NE DİYOR?
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Kanunu’nun 23. hususunda şu karar yer alıyor: “Korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıkları şunlardır: Ulusal tarihimizdeki kıymetleri sebebiyle, Ulusal Gayret ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna ilişkin tarihi paha taşıyan evrak ve eşyalar, Mustafa Kemal Atatürk’e ilişkin zati eşya, evrak, kitap, yazı ve gibisi taşınırlar.”
patronlardunyasi.com