Semih Kaplanoğlu, Kuzey Makedonya’nın Manastır kentinde bu yıl 46’ncısı düzenlenen Manaki Kardeşler Memleketler arası İmaj Direktörleri Sinema Şenliği’nde kendisine inanılmaz katkı mükafatı verilmesini ve şenliğe dair müşahedelerini anlattı.
Festivalin, imaj direktörlüğüne odaklanmasıyla ve mükafatların sırf bu alanda verilmesiyle dünyada ön plana çıktığını belirten Kaplanoğlu, “O taraftan benim birinci kere gittiğim bir şenlik, bu türlü spesifik, alana odaklanmış bir şenliği birinci sefer görüyorum. Bu türlü olunca da şenlikte yalnızca sinema konuşuluyor. Yani şaşaa yok, büyük olaylar, şovlar vesaire yok. Yalnızca sinema konuşulan bir şenlik.” tabirlerini kullandı.
Festivalde “Dünya Sinema Sanatına Harika Katkı Özel Ödülü” takdim edilen Kaplanoğlu, bu mükafatın sinemalarında insan ruhu, insanın metafizik istikameti, hayatın görünmeyen yüzündeki sıkıntılar üzere bahisleri tesirli görsellikle ele alması ve sinemasındaki şiirsel görsel lisanı hasebiyle verildiğini söyledi.
Kaplanoğlu, “tamamen sinematografiye odaklı bir şenlikten onur mükafatı almanın ne hissettirdiği” sorusu üzerine şunları kaydetti:
“Açıkçası oraya birinci giderken muhteviyatı bu kadar bilmiyordum fakat oraya gittiğim vakit filmlerimi bilen, izlemiş, oradaki görsel dünyayı nasıl kurduğumu merak eden ve bu dünyanın ideolojisini, kavramlarını, yaklaşımlarını, kamera kullanma açılarımı seçmem vesaire üzerine düşünmüş ve bu mevzuda konuşan beşerlerle karşılaştım ve bu beni olağan çok etkiledi. Genelde Cannes’da da Venedik’te de Türkiye’deki şenliklerde de beşerler daha çok işin popülaritesiyle ilgili, sinemaların içeriğiyle de ilgileniyor lakin bu kapsamda değil, bu kadar derin değil. Bu, bu türlü gelişince hakikaten beni mutlu etti. Dünya sineması tarafından görünmesi, bizim kıymet verdiğimiz, mesleksel olarak çok üstün vasıfları olan insanların, manzara direktörlerinin sizin sinemanızla ilgili niyetlerini üretmeleri beni etkiledi açıkçası.
Çünkü yaptığımız iş ne kadar yazıyla, senaryoyla da başlasa sonuçta bir görsel dünya kuruyorsunuz. O görsel dünyanın otantikliği, kendi kültürümüzden süzülüp gelip orada bir görünürlük kazanıyor olması, yaptığınız kıssaların, yazdığımız şeylerin ve bu üslubun bir halde görünür olması çok mutlu etti. Geriye yanlışsız baktığımda yaptığımız işin boyutlarını görmem açısından çok yeterli bir fırsat oldu. O vakit da şöyle oldu, bütün herkesi teşekküre katma gereği duydum. Yani bütün takımlarımızı isim isim saydım. Zira birinci filminizden son sinemanıza kadar bütün yüzler, beşerler, emek verenler, o dünyayı kurarken yaptığınız çalışmaya katkı verenler, gözümüzün önünden geçiyor. Hakikaten bu teşekkürü, pahası, onlarla birlikte paylaşmak gereği duydum.”
“BUĞDAY NE KADAR TAZE BİR SİNEMA OLDUĞUNU GÖSTERDİ”
Festivalde “Buğday” ve “Bal” sinemalarına ilginin ağır olduğunu lisana getiren Kaplanoğlu, bilhassa “Buğday”daki pandemi, aşı, global ısınma, besinlerin yapısıyla oynanmasının insanlığa tesiri üzere gösterime girdiği 2017’de daha distopik kalan anlatısının bugünün gerçeğine dönmeye başlamasının, sinemacıların çok ilgisini çektiğine işaret etti.
Kaplanoğlu, şunları kaydetti:
“(Buğday) Bizim belgisiz ve yakın bir gelecek üzere kodladığımız şey, bugünün gerçeği olmuş. Ona açıkçası çok şaşırdılar. Bir de sinemanın görsel dünyasındaki siyah beyazlık, sinemanın Amerika’da çağdaş lakin felaket olmuş bir kentte başlayıp oradan Almanya’ya uzanması ve çekim serüveni, kıssanın bütün coğrafyalar ve yerlere karşın aslında tek bir dünya inşa edebilmiş olması, kıssa anlatma biçiminde başvurduğu metaforik durumların görselleştirilmesi, bu mevzularda açıkçası hoş övgüler aldık. Yani Buğday, orada bir sefer daha aslında ne kadar taze bir sinema olduğunu gösterdi. Yapımı çok büyük bir sinema. Bunu belirli ediyor ve çok güçlü yanları var. Ben de çok uzun müddettir seyretmiyordum, ben de şaşırdım. Ben her sinemamı çok severek konuşmam fakat Buğday’ı sevdim farklı halde.”
“Yıllar sonra tekrar izlemek, kendi sinemanıza dair bakışınızı mı değiştirdi?” sorusu üzerine Kaplanoğlu, şunları tabir etti:
“Uzun müddet sinemayla karşılaşmazsanız birçok şeyi aslında unutuyorsunuz. Unutmuşum yani, seyrederken aniden ‘Vay be’ dediğim oldu. Sinemanın hacmi açıkçası beni de şaşırttı. Görüntü yönetmeni, sanat direktörü, yapım yapısı ve büyük perdede izleyince sinemanın gücüne, tesirine, anlattığı şeye, anlatma biçimine, oyunculuklara şaşırdım yani bence pek güçlü bir sinema olduğunu tekrar ben de gördüm. Sinemanın yaşadığını gördüm. Zira 2012’de ben senaryoyu yazarken tasavvur ettiğim dünya için ‘O kadar da olamaz herhalde’ dediğimiz bir şeydi lakin bugün için gerçekleşti. İşte savaşlar, pandemi. Biz mesela sineması yazdığımızda sinemada bir pandemi sorunu var fakat Kovid-19 şimdi olmamıştı. Sinemada de aşı var. Bugünü karşılayan durumlar. O da enteresan bir halde hoşuma gitti.”
Amerikalıların da sinemanın ABD’de çekilmiş olmasına şaşırdığını belirten Kaplanoğlu, hatta 2017’de ABD’li sinemacıların “Buğday”ı satın almak istediklerini söyledi. Kaplanoğlu, “Amerika’ya götürüp kıssayı ‘remake’ yapmak istemişlerdi lakin o o denli bir koşulları var ki siz hiçbir şeyine karışamıyorsunuz. O nedenle remake’ini vermedik.” dedi.
“SIRADAN BİR ÇOCUK DEĞİL, BİR ŞAİRİN ÇOCUKLUĞU”
“Bal” sinemasının de çok özel tesirinin olduğunu gördüğünü lisana getiren Kaplanoğlu, şenlikteki bir iştirakçinin sinema bittikten sonra çok uzun müddet ağladığını söylediğini aktardı.
Kaplanoğlu, şunları kaydetti:
“Film, bir çocuk üzerinden anlatıyor fakat yetişkin dünyaya ilişkin bir şey. Bal’daki şiirsellik ve tabiatın gücü, bir çocuğun hem anne babasıyla ve meskenle hem arkadaşlarıyla, okulla kurduğu bağ ve o bağlantının aslında şair olacak bir çocuğun bakışından anlatılıyor olması onları etkilemiş. Aslında sıradan bir çocuk değil, bir şairin çocukluğunu izledik daima (dediler) yani gelecekte o denli olacak birinin bakışlarıydı, sıradan bir çocuğun hassaslığı değildi o. Bu, bizim amaçladığımız, yapmak istediğimiz bir şeydi. Sinemanın bunu anlatabilmiş olması kıymetli bir şey. Bir de tahminen masumiyet de var işin içinde. Çocukluk, tabiat. Yaşadığımız dünyayla Bal’ın dünyasının ortasındaki hayat biçimi, eşyayla bağlantı çok açıldı. O tahminen de insanlarda bir tıp kaybedilmiş bir çocukluk ve cennet duygusu yaratıyor.”
Festivalde Christopher Nolan’ın “Inception”, “The Dark Knight”, “Interstellar” üzere sinemaların ardındaki isim olan Wally Pfister ile David Fincher, Woody Allen, Michael Haneke ve Bong Joon-ho üzere ustalarla çalışmış, “Seven (Se7en)”, “Midnight in Paris”, “Amour” üzere yapımların görüntü yönetmeni Darius Khondji’nin de başka onur konukları ortasında olduğunu anlatan Kaplanoğlu, kendisinin ve öbür konukların atölyeler düzenlediğini, farklı ülkelerden genç sinemacılarla bir ortaya geldiklerini söyledi.
Kaplanoğlu, genç sinemacıların öykü ve senaryodan çok kameralar, lensler ve ışık sistemleri üzere yeni gelişen teknikleri kullanma ile yapay zekaya odaklandıklarına işaret ederek, kendisinin ve başka usta manzara direktörlerinin, sinemanın “görüntü sanatı” olmayıp, imaj direktörünün senarist ve direktörün yarattığı dünyayı yakalayıp, anlayıp, onu canlandırmaya ve o kıssanın ruhunu ve hissini yansıtmaya çalıştığını kaydetti.
“Şimdi dünyada yeni trend bayan manzara direktörleri. Bayağı güçlü geliyorlar, gençler, 40 yaşlarına yakın.” diyen Kaplanoğlu, bunun nedeninin, bayanların imaj direktörlüğüne ilgisinin artması olduğunu söyledi.
Usta direktör Kaplanoğlu, sinemayla çok iç içe olan bu şenliğe Türkiye’den imaj konusunda uzmanlaşmak isteyen sinemacıların kesinlikle gitmeleri tavsiyesinde bulundu.
Dünyaca ünlü oyuncu ve direktörlerin İsrailli sinema kurumlarıyla çalışmayı reddederek İsrail’in Gazze’ye ataklarına reaksiyon göstermesini çok kıymetli bulduğunu vurgulayan Kaplanoğlu, “Ama temel bütün dünyada İspanya’dan Güney Amerika’ya, Japonya’ya kadar bütün insanlığın bu haksız sisteme zira sıkıntı yalnızca İsrail-Gazze sıkıntısı değil, bütünüyle ‘Büyük bir kapitalizm mi?’ diyeceğiz? Ne diyeceğiz ona? Bu dünya sisteminin hepimizi alıp getirdiği bu yere itiraz etmesi.” dedi.
Bu itirazın ortaya çıkışında Gazze’deki soykırımın çok tesirli olduğunun altını çizen Kaplanoğlu, şunları kaydetti:
“Herkes, gerçeği net halde görmeye başladı. O insanların aidiyetlikleri yalnızca insan olmaktan geliyor. Müslüman oldukları, Orta Doğulu oldukları için değil. Bütün insanlık alemi olarak bu mevzuda reaksiyon gösteriyorlar. Oyuncular da alışılmış, sinemacılar, direktörler, bizimkilerden çok daha fazla bu mevzuda kelam sahipleri, kendilerini ortaya koyuyorlar. Zira onlar biliyorlar ki o kesimlerin aslında çok büyük bir kısmı bu işin içinde, İsrail’den yana duran ya da o sermayelerin içinden çıkıp gelen yerler. Tahminen yarın öbür gün iş bulamayacaklar, kapılar önlerinden kapanacak ancak buna karşın bu hususta seslerini çıkarma gücünü buluyorlar kendilerinde, insan oldukları için. Bu, çok pahalı ve değerli bir şey.”
“FİLM YAPMAK ÇOK IZDIRAPLI BİR SÜREÇ”
Yönetmen Kaplanoğlu, dünyanın bu halinde aslında sinema yapmanın da çok “ızdıraplı bir süreç” olduğuna işaret ederek, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Bugünün dünyasında sanatın, sinemanın, müziğin… Şayet yaptığınız işin kendisi bütün insanlığa ulaşamaz haldeyse yani bir formda engelleniyorsa yahut düşündüğünüz, durduğunuz yer yüzünden size bir çeşit ambargo konuluyorsa o işi yapmanın nasıl bir mantığı oluyor, bilmiyorum. Yaptığınız mesleği, anlattığınız kıssaları de sorguladığımız, ben kendi adıma söylüyorum bunu, süreç yaşıyorsunuz. Yani gerçeklikle, insan olmakla, insan gerçeğiyle durduğumuz yer zedeleniyor. Elinden hiçbir şey gelmiyor, elinden gelen şey sinema yapmak. Yaptığın sinema nereye gidiyor, kime gidiyor?
Artık o kadar şey daraltıldı ki bizim alanımızdaki yerler. Mesela bir platform var, Mubi. Bir bakıyorsunuz o platform aslında İsrail ordusuna silah tedarik eden bir finans şirketinin ortağı olmuş. Spotify’da da emsal bir öteki finansal bağ çıktı. Benim Mubi ile hiçbir bağım yok, filmlerimi vermemiştim ancak bu, orada sinemaları olan direktörler, beşerler için direkt aslında bir katliama ya da soykırıma aracılık etmiş oluyor aslında baktığınızda. Yani bütün bunların içinde oturup işte sinema yapalım, bu türlü edelim duygusu aslında elinizden gidiyor. Artık ne yaparsanız yapın, sanatla uğraşmak bencil bir şey aslında. O nedenle yaptığınız sinema, yazdığınız eser yahut yaptığınız, işte insanlığın bugün yaşadığı sıkıntıları anlatsanız bile aslında direkt bir tesirinin olmayacağını biliyorsunuz. Aslında bir sürü filtre var, mecralar var, Netflix vs. Oraların kendine nazaran tercihleri var. Hem moral hem vicdani açıdan bir iş yapmak, bir işe kendinizi inandırmak dünyanın bu halinde çok kolay bir şey değil. Yani orada bir çatışma var benim içimde. Sonuç olarak bu, beni işimi yapmak, sinema üretmek manasında engellemese bile, diyelim tırnak içerisinde duruşumuzu ve bakış açımızı etkiliyor.”
patronlardunyasi.com