Enflasyonla çabaya yönelik ekonomik programın asıl tesirli uygulama yılı olan 2024’te, yüksek faiz seviyesi ve yasal kısıtlamaların etki­siyle konut ve taşıt üzere tüke­tici kredilerinin yanı sıra bi­reysel kredi kartı ile yapılan taksitli borçlanmanın hac­mi de gerçek olarak daralırken, tek çekim ferdi kart borç­larında ise enflasyonun çok üzerinde bir büyüme ile ade­ta patlama yaşandı.

Pastada en büyük hisseye sahip ticari ve öbür kredilerin toplam ba­kiyesi de gerçek olarak daraldı. Lakin başta taşıta yönelik ol­mak üzere taksitli ticari kre­di hacminde ise gerçek büyüme yaşandı. Şirketlerin kurum­sal kredi kartı borç bakiyesi ise gerçek olarak küçüldü.

ENFLASYON % 44,38 CARİ KREDİ BÜYÜMESİ % 36,72

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bilgilerine nazaran bankacılık bölümü toplam kredi hacmi 2023 sonuna nazaran kaydettiği yüzde 36,72’lik cari artışla 27 Aralık 2024 prestijiyle 15 tril­yon 900,6 milyar liraya ulaştı. Toplam kredi hacmindeki ca­ri büyüme geçen yıl tüketici fi­yatları (TÜFE) bazında yüzde 44,38 olan enflasyonun 7,7 pu­an altında kaldı. Enflasyonla indirgendiğinde kredi hacmi­nin 2024’te gerçek olarak yüzde 5,3 daraldığı belirlendi.

Henüz mali sıkılaştır­manın olmadığı, faizlerin dü­şük seviyelerde bulunduğu 2022 yılında yüzde 64,27’lik enflasyona karşılık toplam kredi hacmi yüzde 54,5 ca­ri artışı ile gerçek olarak yüzde 5,9 daralmıştı. İkinci yarısın­da ölçü kısıtlamalarına gi­dilen ve faizlerin yükseltildi­ği 2023’te de yıllık enflasyon yüzde 64,77, kredilerde yıllık cari büyüme yüzde 53,7 ol­muş, buna nazaran kredi hacmin­de yüzde 6,7’lik bir gerçek daral­ma gerçekleşmişti.

BİREYSEL KARTLAR DARALMA TESİRİNİ AZALTTI

2024 sonu prestijiyle top­lam kredi hacminin 3 trilyon 806,8 milyar lirasını tüketi­ci kredileri ve ferdî kredi kartı olmak üzere tüketime yapılan fonlama oluşturdu. Bankaların kredi ve kart kul­lanımı yoluyla tüketici ke­simden oluşan alacak hacmi yıllık yüzde 42,6’le enflasyo­nun altındaki cari artışı do­layısıyla gerçek bazda yüzde 1,2 daraldı.

Bu kapsamda tüketici kre­dileri bir yılda yüzde 32,9 ar­tarak 2 trilyon 11,7 milyar lira olurken, enflasyondan arın­dırıldığında hacmi gerçek bazda yüzde 8 daraldı. Bilhassa cari olarak da yüzde 21,1 küçülen taşıt kredisi hacminde yüzde 45,4; yüzde 16,6 ile enflasyo­nun çok altında büyüyen ko­nut kredilerinde de yüzde 19,2 oranında gerçek daralma meyda­na geldi. Muhtaçlık kredileri ise cari olarak yüzde 45,5’le enf­lasyona yakın oranda arttı ve yüzde 0,7’lik bir gerçek büyüme kaydetti.

KART, BİRİNCİL BORÇLANMA KANALI OLDU

Bireysel kredi kartı borç bakiyesi ise geçen yıl enflas­yonun çok üzerinde büyüdü. Tüketici kredilerindeki mik­tar kısıtlaması ve taksitli kre­di kartında taksit sınırlama­sı münasebetiyle tek çekim kart kullanımına yüklenilmesi ve bunun adeta birincil borçlan­ma kanalına dönüşmesi bun­da tesirli oldu.

2024 sonunda 630 milyar lira olan taksitli ferdî kart borçları, getirilen taksit sı­nırlamasının tesiriyle yıllık cari büyümesi yüzde 26,1’de kalarak gerçek bazda yüzde 12,7 daralırken, peşin (tek çekim) kart borçları yüzde 77,8’le enflasyonun çok üze­rinde büyüyerek 1 trilyon 165 milyar liraya ulaştı ve reel­de yüzde 23,1 genişleme kay­detti. Bu gelişmelerle toplam kişisel kredi kartı borç ba­kiyesi cari olarak yüzde 55,4, gerçek bazda da yüzde 7,7 büyü­yerek 1 trilyon 795,1 milyar liraya ulaştı.

Tek çekim/taksizsiz birey­sel kart borçlarının toplam kredi hacminde 2023’te yüz­de 5,6 olan hissesi, 2024’te yüzde 7,3’e yükseldi. Taksitsiz birey­sel kart alışverişleri ile oluşan borç bakiyesi dışarıda tutul­duğunda bankacılık bölümü toplam kredi hacminin 2024 yılında cari olarak yüzde 34,3 büyüdüğü, enflasyonla in­dirgendiğinde ise gerçek olarak yüzde 7 daraldığı belirlendi.

ÜRETİME AÇILAN KREDİLER

Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, iktisadın üretim ayağına kullandırılan ve toplam pas­tada en büyük kısmı oluştu­ran “ticari ve başka krediler”in hacmi geçen yıl cari olarak yüzde 35’le enflasyonun çok altında bir büyüme ile 27 Ara­lık prestijiyle 12 trilyon 93,8 milyar lira oldu. Sanayi ve ti­caret başta üretici bölümlere açılan kelam konusu kredilerin yıllık bazda gerçek olarak yüz­de 6,5 daraldığı belirlendi. Bu gelişmede ölçü kısıtlama­sı ve kredilerdeki pahalanma­nın yanı sıra öbür ekonomik faktörlerin tesiriyle üretimde frene basılması tesirli oldu.

Ticari ve öbür krediler kate­gorisinde yer alan “taksitli ti­cari krediler” ise geçen yıl gerçek olarak genişledi. Yıllık yüzde 57’lik bir artışla 2 trilyon 759,9 milyar lira olan bu krediler re­elde yüzde 8,7 büyüdü. Bu ka­tegoride 1 trilyon 914 milyar lira ile en büyük hissesi alan tica­ri muhtaçlık kredileri cari olarak yüzde 56,4, gerçek olarak yüzde 8,3; ticari taşıt kredileri de cari bazda yüzde 64,7, reelde yüz­de 14,1 büyüdü. Taksitli tica­ri kredilerden işyeri kredisi­nin hacmi ise cari olarak yüz­de 32,4’lük artarken gerçek bazda yüzde 8,3 daraldı.

Şirketlerin kullandığı ku­rumsal kredi kartlarında­ki borç bakiyesi de yıllık yüz­de 42,9’luk cari artışla 585,7 milyar lira olurken, gerçek bazda yüzde 1 daralma kaydetti. Gerçek olarak; taksitli kurumsal kre­di kartı borçlarının yüzde 37 daraldığı 2024 yılında taksit­siz kurumsal kart borçları ise yüzde 24,3 büyüdü.

KOBİ KREDİLERİNDE YÜZDE 9,2 GERÇEK DARALMA

2024, ekonomik ve toplumsal ya­pıda gelişme ve istikrar ögesi olarak varlığı büyük ehemmiyet ta­şıyan küçük ve orta uzunluk işlet­melerin (KOBİ) kredi hacmi­nin de gerçek olarak daraldığı bir yıl oldu. Sanayi ve hizmet sek­törlerine ve genel iktisada yaptıkları katkıya kıyasla fi­nansal kaynaklardan aldığı hisse son derece düşük düzey­de bulunan KOBİ’lerin toplam kredi hacminde cari büyüme 2024’de yüzde 31,1’le enflasyo­nun çok altında kaldı.

Söz ko­nusu kredilerin hacmi geçen yıl gerçek olarak yüzde 9,2 daraldı. Ülkedeki tüm işletmelerin sa­yıca yüzde 99,7’sini oluşturan KOBİ’lere kullandırılan kre­dilerin toplam pastada 2023 yılında yüzde 27,3 olan hissesi, 2024’te yüzde 26,2’ye indi.

DÖVİZ KREDİLERİ SÜRATLİ MI BÜYÜDÜ?

Bankacılık kesimi toplam kredi hacmi içinde yabancı para kredilerin hacmi 2023 sonunda dolar cinsinden 128,7 milyar dolar seviyesinde bulunurken, bunun ulusal para cinsinden karşılığı 3 trilyon 777,4 milyar lira idi. Yabancı para krediler geçen yıl dolar cinsinden yüzde 30,3’lük bir artışla 167,7 milyar liraya yükselirken, kurdaki yüzde 19,1’lik artışla birlikte bunun TL cinsinden karşılığı 5 trilyon 860,5 milyar liraya yükselerek yüzde 55,1 artmış oldu.

Böylece yabancı para kredilerin TL cinsinden fiyatının toplam bankacılık dalı kredi hacmindeki hissesi yüzde 32,9’dan yüzde 36,5’e yükseldi. 2024 sonu prestijiyle yabancı para kredilerin 5 trilyon 855 milyar lira (167,5 milyar dolar) ile tamamına yakını ticari ve öteki kredi kategorisinde üretici bölümlere kullandırılmış bulunuyor. Tüketici bölümün kullandığı döviz kredilerinin bakiyesi ise tıpkı tarih prestijiyle 5,5 milyar TL (158 milyon dolar).

KREDİ BÜYÜME SONU NEYDİ NE OLDU?

Merkez Bankası, Temmuz 2023’ten itibaren başlatılan nakdî sıkılaştırma temelli ekonomik program kapsamında sıkılaşma sürecini desteklemek ve mali transfer sistemini güçlendirmek maksadıyla seçici kredi uygulaması ve miktarsal sıkılaştırmaya gitti.

Zorunlu karşılıklarla ilgili de düzenlemeler yapan Banka, kredi büyümesi ve kompozisyonunun dezenflasyon patikası ile uyumlu seyrini sağlamak hedefiyle program devrinde krediler için belirlediği aylık büyüme sonlarında çeşitli tarihlerde değişikliklere gitti. 6 Mart 2024’te aylık büyüme hududu TL ticari krediler için yüzde 2,5’ten yüzde 2’ye, gereksinim kredilerinde yüzde 3’ten yüzde 2’ye düşürüldü, taşıt kredilerindeki yüzde 2 hududu korundu.

Merkez Bankası20 Temmuz 2024’te, yabancı para krediler için yüzde 2 olan aylık büyüme sonunu yüzde 1,5’e indirirken, TL kredilerde yüzde 2 olan hududu sabit tuttu. 1 Ocak 2025 prestijiyle da yabancı para ticari krediler için yüzde 1,5 olan aylık büyüme sonunu yüzde 1’e düşürüldü, TL ticari kredilerde yüzde 2 olan aylık hudut KOBİ kredileri için yüzde 2,5’e yükseltildi. Ayrıyeten, öteki ticari krediler için büyüme sonu yüzde 1,5 olarak farklılaştırıldı.

patronlardunyasi.com