Enflasyonla çabaya yönelik ekonomik programın asıl tesirli uygulama yılı olan 2024’te, yüksek faiz seviyesi ve yasal kısıtlamaların etkisiyle konut ve taşıt üzere tüketici kredilerinin yanı sıra bireysel kredi kartı ile yapılan taksitli borçlanmanın hacmi de gerçek olarak daralırken, tek çekim ferdi kart borçlarında ise enflasyonun çok üzerinde bir büyüme ile adeta patlama yaşandı.
Pastada en büyük hisseye sahip ticari ve öbür kredilerin toplam bakiyesi de gerçek olarak daraldı. Lakin başta taşıta yönelik olmak üzere taksitli ticari kredi hacminde ise gerçek büyüme yaşandı. Şirketlerin kurumsal kredi kartı borç bakiyesi ise gerçek olarak küçüldü.
ENFLASYON % 44,38 CARİ KREDİ BÜYÜMESİ % 36,72
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bilgilerine nazaran bankacılık bölümü toplam kredi hacmi 2023 sonuna nazaran kaydettiği yüzde 36,72’lik cari artışla 27 Aralık 2024 prestijiyle 15 trilyon 900,6 milyar liraya ulaştı. Toplam kredi hacmindeki cari büyüme geçen yıl tüketici fiyatları (TÜFE) bazında yüzde 44,38 olan enflasyonun 7,7 puan altında kaldı. Enflasyonla indirgendiğinde kredi hacminin 2024’te gerçek olarak yüzde 5,3 daraldığı belirlendi.
Henüz mali sıkılaştırmanın olmadığı, faizlerin düşük seviyelerde bulunduğu 2022 yılında yüzde 64,27’lik enflasyona karşılık toplam kredi hacmi yüzde 54,5 cari artışı ile gerçek olarak yüzde 5,9 daralmıştı. İkinci yarısında ölçü kısıtlamalarına gidilen ve faizlerin yükseltildiği 2023’te de yıllık enflasyon yüzde 64,77, kredilerde yıllık cari büyüme yüzde 53,7 olmuş, buna nazaran kredi hacminde yüzde 6,7’lik bir gerçek daralma gerçekleşmişti.
BİREYSEL KARTLAR DARALMA TESİRİNİ AZALTTI
2024 sonu prestijiyle toplam kredi hacminin 3 trilyon 806,8 milyar lirasını tüketici kredileri ve ferdî kredi kartı olmak üzere tüketime yapılan fonlama oluşturdu. Bankaların kredi ve kart kullanımı yoluyla tüketici kesimden oluşan alacak hacmi yıllık yüzde 42,6’le enflasyonun altındaki cari artışı dolayısıyla gerçek bazda yüzde 1,2 daraldı.
Bu kapsamda tüketici kredileri bir yılda yüzde 32,9 artarak 2 trilyon 11,7 milyar lira olurken, enflasyondan arındırıldığında hacmi gerçek bazda yüzde 8 daraldı. Bilhassa cari olarak da yüzde 21,1 küçülen taşıt kredisi hacminde yüzde 45,4; yüzde 16,6 ile enflasyonun çok altında büyüyen konut kredilerinde de yüzde 19,2 oranında gerçek daralma meydana geldi. Muhtaçlık kredileri ise cari olarak yüzde 45,5’le enflasyona yakın oranda arttı ve yüzde 0,7’lik bir gerçek büyüme kaydetti.
KART, BİRİNCİL BORÇLANMA KANALI OLDU
Bireysel kredi kartı borç bakiyesi ise geçen yıl enflasyonun çok üzerinde büyüdü. Tüketici kredilerindeki miktar kısıtlaması ve taksitli kredi kartında taksit sınırlaması münasebetiyle tek çekim kart kullanımına yüklenilmesi ve bunun adeta birincil borçlanma kanalına dönüşmesi bunda tesirli oldu.
2024 sonunda 630 milyar lira olan taksitli ferdî kart borçları, getirilen taksit sınırlamasının tesiriyle yıllık cari büyümesi yüzde 26,1’de kalarak gerçek bazda yüzde 12,7 daralırken, peşin (tek çekim) kart borçları yüzde 77,8’le enflasyonun çok üzerinde büyüyerek 1 trilyon 165 milyar liraya ulaştı ve reelde yüzde 23,1 genişleme kaydetti. Bu gelişmelerle toplam kişisel kredi kartı borç bakiyesi cari olarak yüzde 55,4, gerçek bazda da yüzde 7,7 büyüyerek 1 trilyon 795,1 milyar liraya ulaştı.
Tek çekim/taksizsiz bireysel kart borçlarının toplam kredi hacminde 2023’te yüzde 5,6 olan hissesi, 2024’te yüzde 7,3’e yükseldi. Taksitsiz bireysel kart alışverişleri ile oluşan borç bakiyesi dışarıda tutulduğunda bankacılık bölümü toplam kredi hacminin 2024 yılında cari olarak yüzde 34,3 büyüdüğü, enflasyonla indirgendiğinde ise gerçek olarak yüzde 7 daraldığı belirlendi.
ÜRETİME AÇILAN KREDİLER
Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, iktisadın üretim ayağına kullandırılan ve toplam pastada en büyük kısmı oluşturan “ticari ve başka krediler”in hacmi geçen yıl cari olarak yüzde 35’le enflasyonun çok altında bir büyüme ile 27 Aralık prestijiyle 12 trilyon 93,8 milyar lira oldu. Sanayi ve ticaret başta üretici bölümlere açılan kelam konusu kredilerin yıllık bazda gerçek olarak yüzde 6,5 daraldığı belirlendi. Bu gelişmede ölçü kısıtlaması ve kredilerdeki pahalanmanın yanı sıra öbür ekonomik faktörlerin tesiriyle üretimde frene basılması tesirli oldu.
Ticari ve öbür krediler kategorisinde yer alan “taksitli ticari krediler” ise geçen yıl gerçek olarak genişledi. Yıllık yüzde 57’lik bir artışla 2 trilyon 759,9 milyar lira olan bu krediler reelde yüzde 8,7 büyüdü. Bu kategoride 1 trilyon 914 milyar lira ile en büyük hissesi alan ticari muhtaçlık kredileri cari olarak yüzde 56,4, gerçek olarak yüzde 8,3; ticari taşıt kredileri de cari bazda yüzde 64,7, reelde yüzde 14,1 büyüdü. Taksitli ticari kredilerden işyeri kredisinin hacmi ise cari olarak yüzde 32,4’lük artarken gerçek bazda yüzde 8,3 daraldı.
Şirketlerin kullandığı kurumsal kredi kartlarındaki borç bakiyesi de yıllık yüzde 42,9’luk cari artışla 585,7 milyar lira olurken, gerçek bazda yüzde 1 daralma kaydetti. Gerçek olarak; taksitli kurumsal kredi kartı borçlarının yüzde 37 daraldığı 2024 yılında taksitsiz kurumsal kart borçları ise yüzde 24,3 büyüdü.
KOBİ KREDİLERİNDE YÜZDE 9,2 GERÇEK DARALMA
2024, ekonomik ve toplumsal yapıda gelişme ve istikrar ögesi olarak varlığı büyük ehemmiyet taşıyan küçük ve orta uzunluk işletmelerin (KOBİ) kredi hacminin de gerçek olarak daraldığı bir yıl oldu. Sanayi ve hizmet sektörlerine ve genel iktisada yaptıkları katkıya kıyasla finansal kaynaklardan aldığı hisse son derece düşük düzeyde bulunan KOBİ’lerin toplam kredi hacminde cari büyüme 2024’de yüzde 31,1’le enflasyonun çok altında kaldı.
Söz konusu kredilerin hacmi geçen yıl gerçek olarak yüzde 9,2 daraldı. Ülkedeki tüm işletmelerin sayıca yüzde 99,7’sini oluşturan KOBİ’lere kullandırılan kredilerin toplam pastada 2023 yılında yüzde 27,3 olan hissesi, 2024’te yüzde 26,2’ye indi.
DÖVİZ KREDİLERİ SÜRATLİ MI BÜYÜDÜ?
Bankacılık kesimi toplam kredi hacmi içinde yabancı para kredilerin hacmi 2023 sonunda dolar cinsinden 128,7 milyar dolar seviyesinde bulunurken, bunun ulusal para cinsinden karşılığı 3 trilyon 777,4 milyar lira idi. Yabancı para krediler geçen yıl dolar cinsinden yüzde 30,3’lük bir artışla 167,7 milyar liraya yükselirken, kurdaki yüzde 19,1’lik artışla birlikte bunun TL cinsinden karşılığı 5 trilyon 860,5 milyar liraya yükselerek yüzde 55,1 artmış oldu.
Böylece yabancı para kredilerin TL cinsinden fiyatının toplam bankacılık dalı kredi hacmindeki hissesi yüzde 32,9’dan yüzde 36,5’e yükseldi. 2024 sonu prestijiyle yabancı para kredilerin 5 trilyon 855 milyar lira (167,5 milyar dolar) ile tamamına yakını ticari ve öteki kredi kategorisinde üretici bölümlere kullandırılmış bulunuyor. Tüketici bölümün kullandığı döviz kredilerinin bakiyesi ise tıpkı tarih prestijiyle 5,5 milyar TL (158 milyon dolar).
KREDİ BÜYÜME SONU NEYDİ NE OLDU?
Merkez Bankası, Temmuz 2023’ten itibaren başlatılan nakdî sıkılaştırma temelli ekonomik program kapsamında sıkılaşma sürecini desteklemek ve mali transfer sistemini güçlendirmek maksadıyla seçici kredi uygulaması ve miktarsal sıkılaştırmaya gitti.
Zorunlu karşılıklarla ilgili de düzenlemeler yapan Banka, kredi büyümesi ve kompozisyonunun dezenflasyon patikası ile uyumlu seyrini sağlamak hedefiyle program devrinde krediler için belirlediği aylık büyüme sonlarında çeşitli tarihlerde değişikliklere gitti. 6 Mart 2024’te aylık büyüme hududu TL ticari krediler için yüzde 2,5’ten yüzde 2’ye, gereksinim kredilerinde yüzde 3’ten yüzde 2’ye düşürüldü, taşıt kredilerindeki yüzde 2 hududu korundu.
Merkez Bankası20 Temmuz 2024’te, yabancı para krediler için yüzde 2 olan aylık büyüme sonunu yüzde 1,5’e indirirken, TL kredilerde yüzde 2 olan hududu sabit tuttu. 1 Ocak 2025 prestijiyle da yabancı para ticari krediler için yüzde 1,5 olan aylık büyüme sonunu yüzde 1’e düşürüldü, TL ticari kredilerde yüzde 2 olan aylık hudut KOBİ kredileri için yüzde 2,5’e yükseltildi. Ayrıyeten, öteki ticari krediler için büyüme sonu yüzde 1,5 olarak farklılaştırıldı.
patronlardunyasi.com