TCMB ‘Kartla Yapılan Harcamalar’ı analiz etti

TCMB yardımcı ekonomistleri Ece Taşan Özel ve Orhun Özel ile araştırmacı Tahamuhammet Süleyman tarafından hazırlanan “Kart Kullanım Oranı ve Kartla Yapılan Harcamalar” tahlili, Bankanın blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yayımlandı.

Analizde, kartla yapılan harcamaların yüksek frekanslı olması ve vakitli bilgi sunması nedeniyle talep şartlarını izlemede ağır kullanıldığı belirtildi.

Bu göstergenin, gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içindeki özel tüketim kalemiyle de 2021 yılına kadar uyumlu bir seyir izlediği bildirilen tahlilde, fakat son yıllarda kartla yapılan harcamaların ivmelenme kaydederek özel tüketimin seyrinden ayrıştığı söz edildi.

Analizde, bu ayrışmanın, kartla yapılan harcamalardaki artışın sadece talep gelişmelerine değil, tıpkı vakitte tüketicilerin ödeme tercihindeki dönüşüme yani nakitten kartlı ödemeye yönelimin artmasına bağlı olduğunu akla getirdiği kaydedilerek, “Bu yazıda, uzun periyotlu bir kartla harcama oranı serisi oluşturuyor ve kartla yapılan harcamalar verisinden ödeme tercihlerindeki değişimleri dışlayarak daha sağlıklı bir talep göstergesi elde ediyoruz.” denildi.

Kartla yapılan harcamaların son devirde süratli bir formda arttığına işaret edilen tahlilde, şu değerlendirmelere yer verildi:

“Bu artışta talep dinamiklerinin yanı sıra klasik ödeme metodu olan nakitten karta geçiş de tesirli. Hakikaten, şimdiki çalışmalar kartla ödeme sıklığının kayda kıymet biçimde arttığını ortaya koyuyor. Bu yükselişte, dijitalleşme ve temassız ödeme sistemlerinin yaygınlaşması üzere teknolojik gelişmelerin yanı sıra enflasyonun yükselerek nakit taşımayı daha maliyetli hale getirmesi temel faktörler olarak karşımıza çıkıyor.”

Analizde, münasebetiyle ödeme alışkanlıklarındaki değişimlerin, kartlı harcamalar verisini kullanarak talebe ait yorum yaparken kart kullanımındaki artışın da dikkate alınmasını gerektirdiği söz edildi.

Kartla yapılan harcamaları bu değişimden arındırmak için de kart kullanım oranını bir vakit serisi olarak varsayım edilmesinin gerektiğinin altı çizilen tahlilde, kart kullanım eğilimlerini ölçebilmek için tüketicilerin toplam harcama seviyesine ait bilgilere gereksinim duyulduğu ve bu kapsamda akaryakıt kesiminin değerli bir referans sunduğu belirtildi.

Analizde, bunun nedeni olarak bu bölümde hem toplam satış ölçüsüne hem de kartla yapılan harcama bilgilerine ulaşılabilmesi gösterildi.

Kartla yapılan akaryakıt harcamalarını toplam akaryakıt satışlarına oranlayarak, dala mahsus bir kart kullanım oranı hesaplandığına değinilen tahlilde, “Özellikle 2021 yılı sonrasında bu oranda dikkat cazip bir artış gözleniyor. Öbür dallarda de emsal bir eğilimin olduğunu varsayarsak, kartlı harcama datalarını bu tercihin vakit içindeki değişiminden arındırarak, toplam tüketim harcamalarını daha hakikat yansıtan bir göstergeye ulaşmamız mümkün hale geliyor.” sözlerine yer verildi.

Analizde, kartla yapılan harcamaları daha sağlıklı bir talep göstergesi olarak takip edebilmek için, öncelikle hesaplanan kart kullanım oranından faydalanarak kart kullanım tercihi düzeltilmiş serilerinin elde edildiğine vurgu yapılarak, şunlar kaydedildi:

“Daha sonra bu serileri fiyat tesirlerinden arındırarak gerçek harcama eğilimlerini daha net bir formda izleyebiliyoruz. Bu biçimde elde ettiğimiz kart kullanım eğilimi düzeltilmiş ve düzeltilmemiş harcama dataları ortasında 2021 sonrasında kıymetli bir farklılaşma gözlüyoruz. Kart kullanım oranının besbelli bir biçimde yükseldiği bu periyotta kartla yapılan harcamalar güçlü bir ivmelenme kaydediyor. Lakin, kart kullanım tercihi tesirinden arındırılmış olarak bakıldığında ise harcamalardaki artış daha ölçülü. Dahası, kimi dönemsel ayrışmalar dışında, bu düzeltilmiş harcama verisi özel tüketimin seyri ile epey uyumlu.”

Analizin özet kısmında, kartla yapılan harcamaların talep dinamiklerini izlemek için bedelli bir öncü gösterge niteliği taşıdığı vurgulanarak, lakin son yıllarda bu harcamaların ivmelenerek özel tüketim harcamalarından ayrıştığına dikkat çekildi.

Bu ayrışmada, tüketicilerin nakitle ödeme prosedüründen kartla ödemeye geçmesinin tesirli olduğu belirtilen tahlilde, “Bu nedenle, kartla harcama dataları üzerinden talep şartlarını değerlendirirken kart kullanım oranındaki artışın tesirinin arındırılması değer taşıyor. Bu tesir arındırıldığında ise kartla yapılan harcamaların son yıllarda, bilhassa mali sıkılaşma sonrasında, daha ölçülü bir artış göstererek özel tüketimin seyriyle daha uyumlu bir görünüm seyrettiği görülüyor.” değerlendirmesinde bulunuldu.

patronlardunyasi.com