Tokat’ın yabani otu İsviçre’ye açıldı, değersiz sanılan bitkilerden servet üretiyor

Türkiye Gazetesi’nden Yücel Koç’un haberine nazaran, Tokatlı iş adamı Mustafa Yılmaz yabani otlarla İsviçre’ye açıldı.

İşte tüm hikayeyi anlatan Koç’un bugünkü köşe yazısı:

Anlatacaklarım, Tokat’tan İsviçre’ye kadar uzanan bir muvaffakiyet hikâyesi…

Mustafa Yılmaz…

15 yaşında Tokat’ın Reşadiye ilçesine bağlı Çınarcık köyünden çalışmak için İstanbul’a gitmiş. Bulaşıkçılık, garsonluk derken, Kapalıçarşı’da bir kuyumcunun yanına işe girmiş.

Bu, hayatının dönüm noktası olmuş. Altın bölümünde çıraklıktan başlayıp, kendi altın imalathanesini kurmaya giden bir muvaffakiyet kıssasına sahip Mustafa Yılmaz. Hala Kuyumcukent’te altın imalatına devam etmekle bir arada, İstanbul’un farklı semtlerinde perakende altın satışı da yapıyor.

E para kazanmak bir yere kadar… Bizim insanımızın hoş bir hasleti var; memleketine vefası… Mustafa Yılmaz da köyüne beş katlı kültür merkezi, ekmek fırınları, çeşmeler falan yapmış lakin bu kadarı tatmin etmemiş O’nu…

Doğduğu toprakların kalkınmasına dayanak olacak ne yapabileceğini düşünürken, tıbbi aromatik bitki üretimi fikri oluşmuş zihninde. 2021’de 600 dekar (dönüm) lavanta bahçesi ile başladığı seyahati, dört yıl üzere kısa bir müddet içerisinde 4 bin dekara çıkarmış.

Bitki üretmekle iş bitmiyor elbet… Değerli olan bunu katma pahası yüksek üretime dönüştürmek. Bunun için de Tokat Organize Sanayi Bölgesi’nde bir fabrika kurup, Türkiye’nin en büyük muhteşem kritik CO₂ ekstraksiyon ve distilasyon tesisini hayata geçirmiş.

Benim üzere siz de “Bu ne?” diye soracaksınız elbet… Harika kritik CO₂ ekstraksiyon sistemi, bitkilerden ilaç ve kozmetik ham husus üretmek için dünyada yeni yeni kullanılmaya başlayan bir teknolojiymiş. Ne palavra söyleyeyim, birinci sefer duydum. Diğer işlerini yakınlarına bırakıp büsbütün buna odaklanan Mustafa Yılmaz, dünyadaki son teknolojiyi Tokat’a taşımakla kalmamış, burada ürettiği tıbbi aromatik eserleri dünyaya pazarlamak için İsviçre’de de şirket kurmuş.

Sağ olsun davet etti, Tokat’ta kurduğu tesisi gezdim.

Bizim çiftçilerimizin yabani ot diye söküp attığı, hatta ilaçlayıp çıkmasını önlediği pek çok bitkinin aslında dünyada nasıl bir kıymete sahip olduğunu dinleyince hayretler içerisinde kaldım.

Ve bu röportaj, bunun sonucunda ortaya çıktı. Buyurun, bakalım siz de birebir fikre kapılacak mısınız?

8 ÜNİVERSİTE İLE ÇALIŞIYORUZ

Mesleğiniz tarım değil. Niçin bu türlü bir işe giriştiniz?

Memleketime olan borcumu ödeme niyeti ile başlayan süreç, dünya ve Türkiye’nin konvansiyonel yollarla insanlarını doyuramayacağı tespiti, beni tıbbi aromatik bitkilerden ilaç ve kozmetik ham husus, işlevsel besin ve üstün besinler konusunda şimdiden konum almaya ve yatırım yapmaya itti. Bu yatırıma başlama maksadım öncelikle kârlılık beklentisi değil, Tokat’tan başlayıp dalga dalga yayılacak katma bedeli yüksek eser üretme isteği.

Böyle bir emel için yalnızca Tokat kâfi olmasa gerek. Tam olarak nerelerde çalışıyorsunuz?

Şu an için Tokat ve ilçeleri ile Yozgat, Ankara, Batman ve Muğla vilayetlerinde, 12.000 dekar alanda tıbbi aromatik bitki üretimi gayeli kontratlı üreticilik ile ham husus üretimi yapıyoruz. İsviçre’de eser tahlil ve standardizasyonu yapan çalışmaları yürütmekle birlikte, Türkiye’de sekiz üniversite ile bilimsel çalışmalar yapıyoruz.

200’E YAKIN MAMUL…

Ne üretiyorsunuz buralarda?

Lavanta, çörek otu, keten, melisa, ada çayı, kekik, biberiye üzere tıbbi aromatik eserler başta olmak üzere, 35 çeşit üretimimiz var. Üretimimizin yüzde 60’ı kendi topraklarımızdaki eserlerden. Sarı kantaron, oğul otu üzere yabani bitkileri de eğitim verdiğimiz dağ köylerindeki çiftçiler vasıtasıyla, tabiattan toplatıyoruz. Ayrıyeten vişne, üzüm, kayısı, nar, incir üzere tüm çekirdekli bitkilerin çekirdeklerini toplayıp işleyerek elde ettiğimiz ham unsurlardan şu an 200’e yakın mamul üretmekteyiz.

Ürünleriniz doğal ilaç mı, kozmetik ham unsuru mi?

Ürünleimiz dünya genelinde yaygın olarak kullanılan fitoterapi doğal ilaç, kozmetik ve ilaç ham hususu, üstün besin ve harika proteinler olarak 8 ana kategoride üretiliyor.

11.000 ÇEŞİT BİTKİ VAR

Türkiye’de kaç çeşit bitki çeşidi var ve bunların ne kadarı değerlendirilebiliyor? Ziyan olduğunu düşündüğünüz neler var?

Türkiye’de tespiti yapılıp literatüre girmiş 11.000 çeşit bitki bulunmakta ve katiyen yeteri kadar değerlendirilmemekte. Dünya defne gereksiniminin yüzde 95’i, kekik gereksiniminin yüzde 98’i ülkemiz tarafından karşılanmakta olsa da, ülkemiz bu eserleri işlemeden yaprak olarak ihraç edip, yağlar, ekstraktlar ve etken hususlar olarak onlarca kat daha fazla ödeme yaparak geri ithal etmekte. Vişne çekirdeği kozmetik alanında ana ham unsur üretiminde kullanılan çok bedelli bir eser ve ana vatanı Türkiye. Lakin biz vişne çekirdeğinin kilogramını 25 TL’ye Fransa’ya ihraç edip, bir tüp el kremini 100 katı daha fazla ödeme yaparak ithal ediyoruz. Son birkaç yıldır Türkiye’den vişne çekirdeği bulmakta zorlanan Fransız firmaları vişne meyvesini almaya başladı. Biz dış ticaret bilgilerimizde 3-5 milyon dolarlık vişne ihracatı ile memnun olurken, vişne yağı kökenli eserlerin ithalatına onlarca milyon dolar ödeme yapmaktayız. Meğer kiraz, vişne, lavanta, sarı kantaron üzere daha sayamayacağımız cinsler Anadolu’nun öz evladı. Lakin bunları değerlendirememek üzücü.

Bunların ne kadarını iktisada kazandıracaksınız?

Biz ne kadar büyürsek büyüyelim, Tokat coğrafyasının yüzde 1’lik kısmını bile kıymetlendirmiş olamayız. Şayet 490 milyar dolarlık dünya tıbbi aromatik bitki pastasından gereğince hisse almak istiyorsak; Tarım Bakanlığı, üniversiteler, kozmetik firmaları, besin firmaları ve köylüler ile topyekun bir kalkınma atılımı başlatılır ise yıllık 20 milyar dolarlık ihracat sayısına çok rahat bir formda 24 ay içinde ulaşılır.

ZİHİNSEL İHTİLAL KURAL

Sizin kurduğunuz tesisin gibisi var mı?

Var, lakin her bölümde olduğu üzere, bu dalda de ivedilikle zihinsel ihtilal ve denetim mecburiliği bulunmakta. Tarım yalnızca insanların ve hayvanların doymaları için yapılan bir aktivite olmaktan onlarca yıl evvel çıktı. Ülke olarak bizim yaptığımız tesislerin benzerleri çoğalıp, yüksek katma kıymetli eserler üretir hâle gelmeliyiz.

Peki, insan kaynağı konusunda zorluklar var mı?

İnsan kaynağı en büyük sorunlarımızın başında gelmekte. Şu an hiçbir üniversitemizde üstün kritik CO₂ eğitimi veren kısım bulunmamakta. İnsan kaynağımızı kendimiz yetiştirmeye çalışıyoruz. Tesislerimizde ve şirketlerimizde şimdilik 45 kişi çalışmakta. Dolaylı yolla yaklaşık 3-4 bin bireye yarar imkânı sunmaktayız. Ancak bu, günden güne artıyor ve artacak.

Bu eserlerden kentin ve ülkenin iktisadına ne kadarlık katma kıymet sağlamayı planlıyorsunuz?

Ülke genelini ham husus temin alanı olarak kurguladığımız için yaptığımız üretim atağı öncelikle dış ticaret bilgilerinde bizim üretebileceğimiz eserlerin ithalatını ortadan kaldırmak olarak belirledik. Şu an için net bir sayı vermek sıkıntı, fakat çok kıymetli olacak.

Bu yatırımı ne kadar vakitte geri kazanmayı planlıyorsunuz?

Özellikle yapmış olduğumuz harika kritik CO₂ ekstraksiyon sistemi yatırımımız yüksek katma kıymetli eser elde etmemizi sağladığı için 2 yıl üzere kısa bir müddette geri dönüş sağlayacak nitelikte.

KATMA KIYMETİ ARTIRMALIYIZ

Ülkenin tarım siyasetleri başta olmak üzere, nelerin yapılmasını veyahut değiştirilmesini tavsiye edersiniz?

Katma bedeli artırmaya yönelmek kıymetli. Örnek verecek olursak; 1 kilogram lavanta ekstraktı üretmek için 200 kilogram lavanta çiçeğine muhtaçlığımız var. 200 kilogram lavanta çiçeği üretim maliyeti 1.500 Türk lirası. 1.500 TL’lik bir ziraî maliyet ile litresi 2.850 dolara satacağımız lavanta ekstraktı elde etmiş oluyoruz. Bizim tarım dünyasına kazandırmak istediğimiz olgunun özünü bu örnek bile tek başına anlatmaktadır. Ziraî üretimden elde ettiğimiz eserlerin işlenerek bize geri dönmesini sağlayacak sistemleri acil olarak hayata geçirirsek çok kısa müddette olumlu sonuçlar elde etmiş oluruz. Çörekotu tohumunun, tohum olarak ihracatına pürüz olursak, kolay proseslerle yağ hâline getirip tarımdan çıkar ölçülerini onlarca kat çoğaltmış oluruz. Eser örneklerini ülkemizin sahip olduğu 11.000 çeşit bitki için çoğaltabiliriz.

BUĞDAYDAN DAHA GÜÇLÜ PROTEİN KAYNAĞI

Anadolu’da çok yaygın olarak tabiatta bulunan, lakin çiftçilerimiz tarafından bilinmediği için sökülüp atılan yabani bitki amarant. Yaprakları çok varlıklı bir içeriğe sahip, önemli bir protein kaynağı. Ayrıyeten tohumu buğday ununun kullanıldığı her yerde un olarak kullanılabilen, gluten barındırmayan, çok sağlıklı protein ve karbonhidrat kaynağı. Bu yabani bitkinin tohumundan artık Tokat’taki tesiste ekstrakt üretiliyor. Bu ekstrakt doğum sonrası ve kilo verme sonrası ciltte oluşan renk değişiklikleri ve çatlakları gideren çok kıymetli bileşenler içeriyor.

NE SATIYORUZ, NEYİ KAÇIRIYORUZ?

-Türkiye, 2023 yılında 132 bin ton tıbbi ve aromatik bitki ihracatından 154,5 milyon dolar gelir sağladı.
-Türkiye’de ham ve yarı işlenmiş bitki eserleri ihracatı 1 milyar dolar civarında. Halbuki işlenmiş, katma kıymetli eserler için potansiyel 5 milyar doların üzerinde.
-Pandemi sonrası global tıbbi aromatik bitki ticareti 200 milyar dolar düzeyinde. Türkiye’nin bu pastadan aldığı hisse markalı eser siyasetiyle 25 milyar dolara çıkabilir.

“DAĞ TAŞ PAHALI OT DOLU, DEĞERİNİ BİLMİYORUZ”

Firmanın CEO’su Cengiz Bülbül, lavantayı son yıllarda tanınan olduğu için herkesin üretmeye çalıştığını belirterek değişik bilgiler aktardı:

Oysa buna harcanan yatırımın geri dönüşü beş yılı buluyor. Bir vatandaş da lavanta üretmek için bize geldi. “Tamam sana dikimi konusunda yardımcı olalım. Ancak harcadığın para sana 5 yılda döner. Buna imkânın yoksa hiç bunu düşünme, sarı kantaron topla” dedim. Fotoğrafını görünce “Bizim oralarda dağ-taş bundan dolu” dedi. Tam mevsimiydi, bize iki günde 27 bin liralık sarı kantaron sattı. Bir ayda 80 bin liralık bitki getirdi. Mevzu bölgede ilgili çekti, artık öğretim üyelerine eğitim verdiriyoruz, artık daha profesyonelce toplama yaptıracağız. Ülkemizde dört mevsim toplanacak eser var. Kışın ardıç kökü var mesela, ağaca ziyan vermeden bunlar toplanabiliyor. Tekrar sandal ağacının kısımları 12 ay toplanabiliyor. Bunlardan yağ çıkarıyoruz.

Sarı kantaronun yaş bitkisini 50 liraya, kurutulmuşunun kilogram fiyatını 150 liraya alıyoruz. Yalnızca Tokat’tan değil, Türkiye geneli alım yapıyoruz.

Köylünün yabani ot diye söküp attığı amarantın tohumunu 600 liraya, ısırgan tohumunu 750 liraya alıyoruz.

Sarı kantaronun en fazla ucundan dört parmak istiyoruz. Kökünden söküp getirirse almıyoruz, zira bitkinin orada kalması gerekiyor. Kökten getirirse aslında bizim işimize yaramadığı üzere eserimizin kalitesine de ziyan veriyor. Isırganı da birebir formda uç kısımlarından toplatıyoruz. Bunun üzere yüzlerce çeşit bitkimiz var.

patronlardunyasi.com