Türk hukukçudan AB’ye Schengen davası çağrısı: Vize duvarı Ankara Anlaşması’na aykırı, ihlal hâlâ sürüyor

Son yıllarda uzayan kuyruklar ve ret yanıtları nedeniyle adeta eziyete dönen Schengen vizesi haksız mı uygulanıyor? Avrupa Birliği (AB) Komisyonu’nun 15 Temmuz’da Türk vatandaşları için getirdiği yeni vize sistemi kolaylık mı sağlıyor, kısıtlama mı?

VİZE İÇİN 15 YILDA 775 MİLYON EURO ÖDEDİK

Peki vizesiz Avrupa mümkün mü? Vize sorunu kalıcı olarak nasıl çözülebilir? Türkiye 15 yılda Schengen için 775 milyon Euro ödedi. Bu sorun ve sarmal nasıl aşılabilir?

Tüm bu soruları memleketler arası alanda tanınmış hukukçu, Avukat Dr. Selim Sarıibrahimoğlu yanıtladı. Vize için AB’ye İtalya’da dava açan ve kazanan Türk öğrenciler üzere türel çaba başlatmayı öneren Dr. Sarıibrahimoğlu’na sorular ve karşılıklar…

Hürriyet’ten Oya Armutçu’ya konuşan Dr. Sarıibrahimoğlu şunları söyledi:

39 YIL EVVEL ÖZGÜR DEVERAN HAKKI TANINMALIYDI

Türkiye neden vize sorunu yaşıyor?

1963 Ankara Mutabakatı ve 1970 Katma Protokol, Türkiye’nin Avrupa ile ilgilerini özel bir hukuksal tabana oturtmuştu. Katma Protokol’ün 36. Unsuru, Türk vatandaşlarına 22 yıl içinde, yani en geç 1986’ya kadar özgür deveran hakkı tanınacağını açıkça yazıyor. Meşhur 41. Unsur “1973’ten sonra Türk vatandaşları için daha kısıtlayıcı yeni önlemler getirilemez” demiştir. Yani o tarihte vize yoksa, sonradan konulması hukuken mümkün olmamalıydı.

Türk vatandaşlarına vize hangi tarihte uygulanmaya başlandı?

1980’lerden itibaren başta Almanya olmak üzere birçok AB ülkesi Türk vatandaşlarına vize uygulamaya başladı. Bu, Katma Protokol’e büsbütün tersti. Sonra 2001’de çok kritik bir gelişme oldu: AB, Schengen Tüzüğü’nü yürürlüğe koydu ve ülkeleri ikiye ayırdı:

Beyaz liste: Vizesiz girebilen ülkeler (Örneğin Güney Kore, Japonya).

Gri-siyah liste: Vize almak zorunda olan ülkeler.

Türkiye, gri-siyah listeye kondu. Böylece AB, Türkiye’yi üçüncü ülke statüsünde gördü ve Türk vatandaşlarına vize duvarı ördü.

AB neden Türkiye’ye vize koyamaz savını ileri sürüyorsunuz?

Bizim temel savımız şudur:

“Bir AB Tüzüğü, yani ikincil hukuk, memleketler arası muahedeyi, yani Ankara Mutabakatı üzere birincil hukuku geçersiz kılamaz. Hasebiyle Schengen Tüzüğü, Ankara Anlaşması’na tersse uygulanamaz.”

Türk vatandaşlarına vize uygulanmasına neden olan Schengen Tüzüğü’nün iptali için hukuk savaşı mı açtınız?

Ben, AB mahkemesinde Schengen Tüzüğü’nün iptali için o devir T-220/08 ve T-430/09 sayılı davaları açtım. Dedim ki: “Schengen Tüzüğü, Ankara Mutabakatı ve Ek Protokol’e alışılmamıştır. Zira Türk vatandaşlarının 1973’ten sonra hür deveran hakkı kısıtlanamaz.” Mahkeme, davayı zamanaşımı gerekçesiyle reddetti. Zira “Tüzük Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonra iki ay içinde dava açılmalıydı” dedi. Ben ise “Zamanaşımı olamaz. Zira ihlal hâlâ devam ediyor” tezini öne sürdüm.

Avrupa Parlamentosu’nu (AP) nasıl devreye soktunuz?

Mahkemeden sonuç alamayınca Avrupa Parlamentosu Dilekçe Komitesi’ne Schengen Tüzüğü’nin iptali ve bu haksız vize uygulamasının bir an evvel durdurulması için bir dilekçe ile müracaatta bulundum. AB hukukunun verdiği hakkı kullandım. Parlamento dilekçemi kabul edilebilir buldu ve kayda aldı. Ancak süreç orada da kolay ilerlemedi. Şu anda Schengen Tüzüğü’nün iptali mahkeme yoluyla şimdi gerçekleşmedi. Avrupa Parlamentosu müracaatım hâlâ kayıtta lakin bunun için Türkiye’deki siyasi iradenin harekete geçmesi lazım, tahlil budur. Bu takdirde davaya dahi gerek yoktur.

Türkiye nasıl bir kusur yaptı?

En büyük kusur şuydu: Türkiye, Gümrük Birliği’ne girerken tam üyeliği kural koşmadı. Halbuki Gümrük Birliği, Türkiye’yi ithalata açık hale getirdi lakin Türkiye, AB fonlarından yararlanamadı, AB’nin üçüncü ülkelerle yaptığı Özgür Ticaret Mutabakatlarına (STA) katılamadı, AB’nin karar aldığı Komite No. 133 toplantılarına bile giremedi. Dokümanlarda Murat Karayalçın’ın bir kelamı var, hâlâ kulağımda çınlıyor: “Bize 6 ay sonra tam üyelik kelamı verdiler. 25 yıl geçti, hâlâ üyelik yok.”

ÇÖZÜM İÇİN NE YAPILMALI

Vize probleminin büsbütün çözülmesi için neler yapılabilir?

Türk vatandaşlarının son 15 yılda ödediği toplam yaklaşık 775 milyon Euro vize masrafı; işinsanından turiste, öğrenciden sanatkara kadar herkesi etkileyen devasa bir ekonomik yük. Türkiye, bu süreçte 72 kriterin 66’sını tamamladı. Lakin AB, terör yasası üzere münasebetlerle süreci kilitledi. Ben diyorum ki: “Bu hak aslında Ankara Anlaşması’ndan doğuyor. AB yeni kriterlerle oyalıyor.” Benim önerdiğim yol haritası şu:

1- AB Mahkemesi’nde yeni dava açılmalı

2- Zamanaşımı işlemez, zira ihlal sürekli

3- AB Parlamentosu yine devreye sokulmalı

4- Ticaret odaları, iş dünyası tazminat davaları açmalı

5- Vize serbestisi pazarlık masasında en büyük koz olarak kullanılmalı. Özetle Türkiye, hem tüzel hem siyasi çabayı birlikte yürütmeli. Zira vize sorunu yalnızca bir para sorunu değil, Türkiye’nin Avrupa’daki onurudur.

15 TEMMUZ VİZE SİSTEMİ GERİ ADIM

AB’nin 15 Temmuz’da Türk vatandaşları için başlattığı yeni vize sistemi kolaylık mı geri adım mı?

AB’nin 15 Temmuz’da uygulamaya koyduğu yeni sistem, Türk vatandaşlarına “kademeli” formda daha uzun vadeli Schengen vizesi verilmesini öngörüyor. Buna nazaran, birinci vize başvurusu kabul edilen bir şahsa 6 aylık vize veriliyor. Şayet sonraki müracaatları da kabul edilirse sırasıyla 1 yıllık, 3 yıllık ve en fazla 5 yıllık vize alınabiliyor. Fakat bu sistem, Türk vatandaşları için gerçekte yeni bir hak tanımıyor. Tam bilakis daha evvel yıllık yahut çok yıllık vize alabilen birçok kişi artık sıfırdan başlamak zorunda kalıyor. Bu da bir kolaylık değil, geri adım manasına geliyor. Ayrıyeten bu uygulama, Türkiye ile Avrupa Birliği ortasında yürürlükte olan milletlerarası mutabakatlara da ters. 1963 tarihli Ankara Muahedesi ve devamındaki dokümanlar, Türk vatandaşlarının haklarını idari takdire değil, tüzel garantilere bağlamış durumda. Artık AB, bu hakları bir “ödül” üzere sunarak aslında tüzel yükümlülüklerini siyasi bir tercihe indirgemiş oluyor. Bugün AB’ye aday 9 ülkeden yalnızca Türkiye’ye vize uygulanıyor. Bu açık bir ayrımcılık örneğidir. Türkiye’ye vize serbestisi hakkı verilmesi gerekirken bunun yerine kademeli vize sistemi bir “başarı” üzere sunulamaz.

Yeni sistem, AB’nin vize serbestisi kelamını tutmadığını mı gösteriyor?

AB, Türkiye’ye yıllar evvel açıkça vize serbestisi kelamı verdi. Bu kelamlara karşın daha sonra Türkiye’den 72 kriterin yerine getirilmesi istendi. Yalnızca 6 unsur kaldı. Fakat bu sonlu eksiklere karşın süreç ilerletilmedi. Buna karşılık örneğin, Ukrayna’nın aday ilanı sürecinde 7 şart belirlendi, bunların sırf 4’ü yerine getirildiği halde süreç durdurulmadı. Bu durum AB’nin tavrında ikili standart tartışmalarını gündeme getirmiştir. Dahası, AB bugün aday bile olmayan birtakım ülkelerle vize serbestisi konusunda müzakerelere başlamışken, Türkiye üzere 60 yılı aşkın müddettir paydaşlık bağı sürdüren bir ülkenin hâlâ bu hakkı elde edememesi önemli bir itimat sorunu yaratmaktadır. Bu yeni sistem, vize serbestisi taahhüdünün yerine getirilmediğini açıkça göstermektedir.

patronlardunyasi.com