Türkiye’deki afet ve acil durum yönetiminin yıllardır değişmeyen kısa özeti: Ölene tabut, kalana zabıt

Feramuz ERDİN

Kartalkaya’daki afette yanmış cenazelerin sahiplerine piliç kamyonu kasasında teslim edildiği fotoğrafı görünce aklım geçmişe gitti.

1991 yılında Polis Akademisi’nin son yaz tatilinde stajımı yapmakta olduğum karakolun takımlı yani genel tabirle “alaylı” amirinden duyduğum bir cümle aslında Türkiye’deki afet ve acil durum idaresinin kısa bir tanımıydı:

“Bizim işimiz aşikâr kardeşim; ölene tabut, kalana zabıt!”

DÖRT BAKANA KARŞIN GELEN PİLİÇ TIRI

Kartalkaya’daki yangının vehameti daha kamuoyu tarafından öğrenilemeden dört bakanın hemen olay yerine gitmesi açıkçası oradaki can kayıplarının uzun müddet taklılı kalan on sayısından çok daha fazla olduğu konusunda kuşkuları artırmıştı. Hakikaten toplamda -çoğu ailelerden oluşan- çoluk, çocuk 78 vatandaşımızın hayatını kaybettiğini öğrendik.

Ekol TV tarafından yayınlanan bir fotoğraf ise dört bakanın olay yerinde olmasına karşın bürokrasinin tekrar babadan kalma prosedürler ile hareket ettiğini gösterdi.

Üzerindeki reklamları dahi sökülmemiş olan bir piliç TIR’ı yangında yanarak ölen cenazeleri taşımak üzere görevlendirilmişti. Ne bakanlar, ne de Ankara’dan yanlarında gelen bürokratlar oradaki kaosa bir deva olamamıştı. Lokal bir yönetici kendi vizyon ve imkanları dahilinde temin ettiği gereksinime uygun bir TIR’ı çabucak olay yerine getirtmişti.

Dönemsel kalabalığı ön görerek orada süreksiz yangın ve birinci yardım önlemlerini almayı akıl edemeyen başın, kollektif sorumsuzluk sonucu yanarak hayatını kaybedenlerin cenazelerini taşımak üzere kızartılmak üzere piyasaya sunulan piliçleri taşıyan TIR’dan medet umması açıkçası sinemanın de koptuğu yerdi.

Muhtemelen krizi fırsata çevirme kanısıyla “adımız görünsün” diye reklamın üstünü kapatmama kararı alan firma yöneticisi de artık pişmandır. Aslında sonradan “olayın aciliyetini düşündük” diye yaptıkları açıklama da buna işaret etmektedir. Lakin burada firmanın eleştirilecek bir tarafı yoktur. Kamu idaresi TIR’a misyon verirken, o fotoğrafın yaratacağı etkiyi bile hesap edememiştir.

MİKDAT KADIOĞLU’NUN LİSANINDA TÜY BİTTİ

Afet idaresi üzerine çalışmaları ile tanınan İTÜ öğretim üyesi Prof. Mikdat Kadıoğlu yorulmuş olsa da yeniden de vakit zaman merkezi ve lokal yöneticilere davetler yapmaktadır. Afette kriz idaresi başının terk edilerek risk idaresi basamağına tartı verilmesini istemektedir. Esasen işin doğrusu ve ideali de budur.

“Ölene tabut, kalana zabıt” yıllar evvel AFAD’ın kurulması ile terk edilmesi gereken bir konseptti.

AFAD’IN AFET ÖNCESİNE ODAKLANMA SORUNU

PD’de daha evvel de tekraren yazdığım üzere afetlerin en az hasarla atlatılabilmesi fakat topyekün hazırlık ile mümkündür. AFAD’ın düzenleyici bir kuruluş olarak kamu yahut özel bölümdeki tüm kurum ve kuruluşların hazırlıklarını koordine etmesi, denetlemesi ve taraf vermesi afetle uğraşın daha faal hale getirilmesini sağlayacaktır.

Toplumun tamamında afet şuurunun yerleştirilmesi, eğitim ve tatbikatların daima hale getirilmesi bir öteki öncelik olmalıdır. AFAD’ın kriz idaresine odaklanması ve bir de bunu şahsen gerçekleştirmek üzere yapılanmakta ısrarcı olması, FEMA örneğinde olduğu üzere pozisyonunun yine kıymetlendirilmesine yol açabilir.

Patronlardunyasi.com